Καλλιθέα είναι πολυπληθές νότιο προάστιο των Αθηνών και δήμος του Νοτίου Τομέα Αθηνών της Περιφέρειας Αττικής. Διαθέτει μόνιμο πληθυσμό 100.641 κατοίκους και, καθώς έχει πυκνότητα πληθυσμού 21.192 κατοίκους/τετραγωνικό χιλιόμετρο, αποτελεί τον πιο πυκνοκατοικημένο δήμο της Ελλάδας. Ο οικιστικός πυρήνας της Καλλιθέας είναι η πλατεία Δαβάκη, που βρίσκεται 3 χιλιόμετρα νότια του κέντρου της Αθήνας.
Καλλιρρόης Ιλισός, Καλλιθέα, δεκαετία 1960. Από την προσωπική συλλογή της συλλέκτριας Λίζας Κουτσαπλή, αρχείο Γεωργίου Μπακούρου.
Λόφος Σικελίας
Καλλιθέα 1937 : Θησέως και Χαροκόπου με το τραμ. Από τις ωραιότερες γωνιές της πόλης. Το τριώροφο γωνιακό νεοκλασσικό (υπάρχει ακόμη) και η Χαροκόπειος.
Καλλιθέα Αττικής: Ένα προάστιο της Αθήνας με ιστορία που λίγοι γνωρίζουν
Η ονομασία της Καλλιθέας και η θέση της
Το 1884 ιδρύεται το νέο προάστιο –που ονομάστηκε Καλλιθέα λόγω της υπέροχης θέας προς τον Σαρωνικό– από την Ανώνυμο Οικοδομική Εταιρεία του Ευθυμίου Κεχαγιά. Τα σχέδια των πρώτων οικημάτων έφεραν την υπογραφή του περίφημου Ernst Ziller. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο οικισμός ήταν γεμάτος από υπέροχα νεοκλασικά σπίτια, κυρίως εξοχικές κατοικίες. Η πληθυσμιακή ανάπτυξη και η οργανική ένταξή της στον πολεοδομικό ιστό της πρωτεύουσας θα συνδέσει την Καλλιθέα με την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, αφού εκεί θα δημιουργηθεί το Σκοπευτήριο και θα διεξαχθούν οι αγώνες σκοποβολής. Η εγκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο θα επηρεάσει αποφασιστικά το πρόσωπο της πόλης, που εξελίσσεται σε αξιόλογο βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο.
Δρ. Γιώργος Γιαννακόπουλος
Ιστορικός – Βιβλιοθηκονόμος – Αρχειονόμος
Οριοθέτηση της περιοχής
Η Καλλιθέα κατέχει το μεγαλύτερο μέρος σε έκταση, στην Αττική, καθώς διαθέτει μακρόστενη έκταση. Η έκταση της ξεκινά από τις οδούς Λαγουμιτζή και Καλιρρόης ως τον Φαληρικό όρμο, ο οποίος βρίσκεται νότια. Από τον βορρά μέχρι τον νότο, διατρέχεται από την κεντρικότερη λεωφόρο, εν ονόματι Θησέως, με συνολικό μήκος περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων. Στην ανατολική πλευρά της συνορεύει με την γνωστότερη λεωφόρο της Αθήνας με το όνομα λεωφόρο Ανδρέα Συγγρού, η οποία την διαχωρίζει και από άλλες γνωστές περιοχές της Αθήνας όπως λόγου χάριν τον Νέο Κόσμο, την Νέα Σμύρνη καθώς και το Παλαιό Φάληρο. Στην δυτική πλευρά της, ωστόσο, η τεχνητή κοίτη του Ιλισσού και οι γραμμές του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου, την διαχωρίζουν από την περιοχή του Μοσχάτου και του Ταύρου. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός, ότι από την περιοχή στο δυτικό κέρας των σιδηροδρομικών γραμμών, μόνο το οικοδομικό τετράγωνο, που συμπεριλαμβάνει το κτίριο της Σιβιτανιδείου Σχολής, βρίσκεται στα γεωγραφικά πλαίσια της Καλλιθέας.
Ιστορικός – Βιβλιοθηκονόμος – Αρχειονόμος
Οριοθέτηση της περιοχής
Η Καλλιθέα κατέχει το μεγαλύτερο μέρος σε έκταση, στην Αττική, καθώς διαθέτει μακρόστενη έκταση. Η έκταση της ξεκινά από τις οδούς Λαγουμιτζή και Καλιρρόης ως τον Φαληρικό όρμο, ο οποίος βρίσκεται νότια. Από τον βορρά μέχρι τον νότο, διατρέχεται από την κεντρικότερη λεωφόρο, εν ονόματι Θησέως, με συνολικό μήκος περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων. Στην ανατολική πλευρά της συνορεύει με την γνωστότερη λεωφόρο της Αθήνας με το όνομα λεωφόρο Ανδρέα Συγγρού, η οποία την διαχωρίζει και από άλλες γνωστές περιοχές της Αθήνας όπως λόγου χάριν τον Νέο Κόσμο, την Νέα Σμύρνη καθώς και το Παλαιό Φάληρο. Στην δυτική πλευρά της, ωστόσο, η τεχνητή κοίτη του Ιλισσού και οι γραμμές του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου, την διαχωρίζουν από την περιοχή του Μοσχάτου και του Ταύρου. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός, ότι από την περιοχή στο δυτικό κέρας των σιδηροδρομικών γραμμών, μόνο το οικοδομικό τετράγωνο, που συμπεριλαμβάνει το κτίριο της Σιβιτανιδείου Σχολής, βρίσκεται στα γεωγραφικά πλαίσια της Καλλιθέας.
Ιστορική Αναδρομή
Η κοινότητα του δήμου Καλλιθέας έχει ως έμβλημά της τον Θησέα, γιο του Αιγέα, ο οποίος σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, καθώς επέστρεψε από την Κρήτη, όπου είχε σκοτώσει τον Μινώταυρο, αποβιβάστηκε στις ακτές, που εδρεύει σήμερα η Καλλιθέα.
Ο οικισμός της Καλλιθέας κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά τον 19ο αιώνα, από την δεκαετία του 1870 και εντεύθεν. Ο έμπορος Λάσκαρις Λασκαρίδης, ο πανεπιστημιακός και συγγραφέας Γεώργιος Κρεμός και ο νομικός Γεώργιος Φιλάρετος ήταν τα πιο σημαντικά πρόσωπα ανάμεσα στους πρώτους οικιστές της Καλλιθέας. Από την περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής, του 1922 η Καλλιθέα ήταν μια από τις πρώτες περιοχές, που φιλοξένησε τεράστιο αριθμό ξεριζωμένων. Ωστόσο, η κοινότητα της Καλλιθέας ιδρύθηκε και επισήμως τρία χρόνια μετά την έλευση χιλιάδων Μικρασιατών, κατά το 1925. Οπότε, ο οικισμός αποσπάσθηκε από τον δήμο Αθηναίων και το 1933 ανακηρύχθηκε ως ανεξάρτητος δήμος.
Σημαντική ήταν και η αρωγή ολόκληρης της Καλλιθέας κατά τα “ταραγμένα χρόνια” του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, η οποία συμμετείχε σημαντικά και ενεργά στην ομάδα Εθνικής Αντίστασης (ΕΛΑΣ). Μεταξύ των σημαντικότερων γεγονότων της μάχης υπήρξε η Μάχη της Οδού Μπιζανίου, μεταξύ δέκα ΕΠΟΝιτών και κατοχικών δυνάμεων, κατά τον μήνα Ιούλιο του 1944, καθώς και το μπλόκο του Αυγούστου του ίδιου έτους.
Κατά την δεκαετία του 1990, έπειτα από την διάλυση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, ο δήμος ήταν πλέον έτοιμος να υποδεχτεί χιλιάδες παλιννοστούντες από τον Πόντο.
Εκπαιδευτικά Ιδρύματα
Αξίζει να αναφέρουμε, πως η περιοχή της Καλλιθέας είναι ιδιαιτέρως γνωστή για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, που διαθέτει με το γνωστότερο να είναι το Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών. Δεύτερο στην κατάταξη είναι το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, καθώς και η ιστορική Σιβιτανίδειος Δημόσια Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων.
Οίκος Λασκαρίδη
Η Ειρήνη Λασκαρίδου επισκέφθηκε 48 τυφλολογικά ιδρύματα του εξωτερικού για να ειδικευτεί στην εκπαίδευση των τυφλών και το 1907 ίδρυσε την πρώτη σχολή στην Ελλάδα του Οίκου Τυφλών, την οποία διηύθυνε συνεχώς επί 34 χρόνια. Η Ειρήνη Λασκαρίδου κατάρτισε σύστημα εκπαίδευσης γραμμάτων, μουσικής και χειροτεχνίας για τυφλούς, ενώ χρησιμοποίησε την παγκόσμια μέθοδο Μπράιγ στην ελληνική γλώσσα, στην οποία συνέγραψε τα πρώτα βιβλία τυφλών. Με την ίδια μέθοδο οι ίδιοι οι τυφλοί της Ελλάδας έγραψαν πάμπολλα βιβλία, με θέματα όπως: Το σχολείο, τη θρησκεία, τη φιλολογία, τη μουσική. Ο Οίκος Τυφλών στεγάστηκε αρχικά στην οικία Λασκαρίδου στην Καλλιθέα.
Περνώντας από την οδό Λασκαρίδου στην Καλλιθέα, δεν μπορεί να μην έχεις παρατηρήσει ένα όμορφο διώροφο νεοκλασικό. Πρόκειται για το σπίτι της ζωγράφου Σοφίας Λασκαρίδου που πέθανε εκεί και η ζωή της σημαδεύτηκε από μια τραγική αυτοκτονία. Ο θρύλος λέει πως στο σπίτι…περιφέρεται το φάντασμα της, αιώνια ενοχικό για τον θάνατο του λογοτέχνη Περικλή Γιαννόπουλου, που ήταν παράφορα ερωτευμένος μαζί της και αυτοκτόνησε το 1910.
Το σπίτι χτίστηκε πριν το 1900, με σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνστ Τσίλλερ και ήταν το δεύτερο σπίτι που χτιζόταν στην Καλλιθέα. Αποτελούσε αρχικά την εξοχική κατοικία της οικογενείας Λασκαρίδου που αποτελείτο από τον Λάσκαρη Λασκαρίδη, πλούσιο έμπορο από την Τραπεζούντα και µαθητή του φιλοσόφου Θ. Καΐρη, τη σύζυγό του, τη γνωστή παιδαγωγό Αικατερίνη Χρηστοµάνου και τα τρία τους παιδιά, την Μελπομένη, την Σοφία και την Ειρήνη, που υπήρξε η πρώτη που ασχολήθηκε µε την εκπαίδευση των τυφλών στην Ελλάδα.
Η Σοφία ήταν απελευθερωμένη από τα πρότυπα της εποχής και από πολύ μικρή ηλικία ακολούθησε το πάθος της για τη ζωγραφική.
Περνώντας από την οδό Λασκαρίδου στην Καλλιθέα, δεν μπορεί να μην έχεις παρατηρήσει ένα όμορφο διώροφο νεοκλασικό. Πρόκειται για το σπίτι της ζωγράφου Σοφίας Λασκαρίδου που πέθανε εκεί και η ζωή της σημαδεύτηκε από μια τραγική αυτοκτονία. Ο θρύλος λέει πως στο σπίτι…περιφέρεται το φάντασμα της, αιώνια ενοχικό για τον θάνατο του λογοτέχνη Περικλή Γιαννόπουλου, που ήταν παράφορα ερωτευμένος μαζί της και αυτοκτόνησε το 1910.
Ο λογοτέχνης Περικλής Γιαννόπουλος
Το κτίριο που στεγάζει σήμερα τη Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας, συνοδεύεται από μια πικρή ιστορία αγάπης που σύμφωνα με το θρύλο, ακόμη περιπλανιέται αδικοχαμένη…
Η Σοφία ήταν απελευθερωμένη από τα πρότυπα της εποχής και από πολύ μικρή ηλικία ακολούθησε το πάθος της για τη ζωγραφική.
Μια μέρα του 1985 που η Σοφία επέστρεφε στο σπίτι της στην Καλλιθέα, διασταυρώθηκε τυχαία με τον γοητευτικό λογοτέχνη Περικλή Γιαννόπουλο, ο οποίος έκανε έναν από τους ατελείωτους περιπάτους του στο ύπαιθρο. Και αυτή ήταν η αρχή μιας ιστορίας αγάπης χωρίς αίσιο τέλος. Μια εκρηκτική χημεία που τους ένωσε μέχρι το θάνατο. Ένας παθιασμένος έρωτας μεταξύ δύο ανθρώπων με τα δικά τους πάθη. Η Σοφία με το πάθος της για τη ζωγραφική και ο Περικλής με το πάθος του για το ελληνικό πνεύμα. Πάθη που τους ένωσαν και τους χώρισαν.
Η Σοφία μετά την αποφοίτησή της από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου ήταν η πρώτη γυναίκα που φοίτησε στην αποκλειστικά ανδροκρατούμενη αυτή σχολή μέχρι την άφιξή της, πήρε την υποτροφία του Μπόζειου Κληροδοτήµατος και πήγε στο Μόναχο για να συνεχίσει τις σπουδές της. Είχε ζητήσει τότε από τον Περικλή να την ακολουθήσει αλλά εκείνος, πιστός στον ελληνοκεντρισμό του, αρνήθηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του.
Εκείνος λίγο διάστημα πριν την είχε ζητήσει σε γάμο, παρακινημένος από μια επιτακτική ανάγκη να επισφραγίσει τον έρωτά του αλλά εκείνη δεν βιαζόταν, είχε αφιερωθεί στην τέχνη της αλλά ίσως περισσότερο να φοβόταν πως ο έρωτας θα γίνει πιο μικρός, πιο τιποτένιος αν σφραγιστεί και δεν φτερουγίζει ελεύθερος. “Δεν θα σε σταματήσω”, της είπε ο Περικλής. “Ξέρω πόση σημασία έχει αυτό το ταξίδι για σένα”. Ποιο πάθος άραγε θα έκανε πίσω για να δώσει χώρο στον έρωτα;
Το 1910 η Σοφία αισθανόταν πλέον ότι το Μόναχο είχε τελειώσει για εκείνη. Πήρε ότι είχε να της δώσει και έπειτα από παρότρυνση καθηγητή της ετοιμαζόταν να φύγει για το Παρίσι. Τότε ήταν που έλαβε ένα απελπισμένο γράμμα από τον Γιαννόπουλο. «Σοφία μου. Σου στέλνω ένα ύστατο χαίρε από την Αττική γη, που αφήνω για πάντα. Με άπειρα γλυκύτατα φιλιά. Χαίρε, Σοφία μου». Ίσως η διαίσθηση του έρωτα, έσπρωξε την Σοφία να φύγει αμέσως για την Ελλάδα να τον βρει. Αλλά ο Περικλής είχε πάρει ήδη την απόφασή του.
Ο τόπος δεν τον χωρούσε, ακόμη κι αυτός ο φωτεινός ουρανός της Αττικής γης που αγαπούσε τόσο, δεν τον χωρούσε χωρίς την Σοφία του. Σκηνοθέτησε με μαεστρία τον τέλειο θάνατο, που κατά κάποιο τρόπο αντιπροσώπευε την ελευθερία, αυτή την αξία, την τόσο σημαντική για την αγαπημένη του. Καβάλα σε ένα άσπρο άλογο, κάλπασε προς τη θάλασσα του Σκαραμαγκά και όταν το άλογο αρνήθηκε να πάει παραπέρα, φύτεψε μια σφαίρα στον κρόταφό του και ενώθηκε για πάντα με τη θάλασσα.
Από κάποιον επιβάτη του τρένου που την έφερνε στην Αθήνα, πληροφορήθηκε η Σοφία, το τραγικό τέλος του. Την μετέφεραν στο σπίτι της σχεδόν αναίσθητη και κάθε βράδυ έκαιγε από πυρετό. Ένα πρωί σηκώθηκε νωρίς από το κρεβάτι και ντύθηκε. Τον είχε δει στον ύπνο της. Κατέβηκε στον κήπο της και έκοψε λουλούδια και κατευθύνθηκε προς τον Σκαραμαγκά.
Εκείνο το πρωί η θάλασσα είχε ξεβράσει το πτώμα του Περικλή Γιαννόπουλου. Το ρολόι του είχε σταματήσει στις 11 και 3 λεπτά. Τα μαλλιά του είχαν ασπρίσει, όπως στο όνειρο της Σοφίας, χωρίς όμως η θάλασσα να αμαυρώσει την ομορφιά του. Στο πρόσωπό του είχε ζωγραφισμένη μια έκφραση γαλήνης. «Είχε περάσει δεκατρείς ημέρες στη θάλασσα. Αλλά ήταν πάντα ωραίος. Πήρα το κεφάλι του στην αγκαλιά μου και το φίλησα. Τα δάκρυά μου έπεφταν στα κλειστά του μάτια, έβρεχαν το πρόσωπό του. Έκλαιγε κι εκείνος μαζί μου. Δεν μπορούσα να τον αποχωριστώ. Πόσο γαλήνια, Θεέ μου, ήταν η μορφή του» θα γράψει αργότερα η Σοφία.
Μια μέρα, που η μητέρα της Σοφίας έφυγε από το σπίτι, εκείνη πήρε ένα παλιό ξυράφι του πατέρα της και έκοψε την καρωτίδα της. «Περίμενέ με» ψιθύριζε μέσα στα αίματα. Αλλά την τελευταία στιγμή την έσωσε η μητέρα της.
Μια δύναμη την έσπρωξε να γυρίσει στο σπίτι, την ώρα που ήταν έτοιμη να ανέβει στο τραμ. «Τίποτε δεν μπορεί να νικήσει τη μοίρα μας. Ούτε και ο θάνατος» θα δηλώσει μελαγχολικά ακόμη και πολλά χρόνια αργότερα. Η Σοφία Λασκαρίδου προσπαθώντας να γιατρέψει τον πόνο της με τη μεγάλη της αγάπη, τη ζωγραφική, επέστρεψε στο εξωτερικό, ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Μόναχο και στο Παρίσι. Το 1916 επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα, ως μια καταξιωμένη καλλιτέχνιδα, αφιερωμένη στη ζωγραφική και τη διδασκαλία της.
Δεν παντρεύτηκε ποτέ μένοντας κατά κάποιο τρόπο πιστή στο μεγάλο της έρωτα! Τα τελευταία χρόνια της ζωής της έζησε αποτραβηγμένη στο σπίτι της στην Καλλιθέα και δεχόταν επισκέψεις μόνο κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα.
Κάποια από αυτές τις Κυριακές την επισκέφτηκε ο Φρέντυ Γερμανός. «Ίσως έτσι έπρεπε να γίνουν όλα», του είπε τότε, «Η μοίρα καμιά φορά, είναι σοφότερη απ’ ότι νομίζουμε. Τον θυμάμαι πάντα όμορφο. Δεν πρόλαβε να γεράσει.
Άραγε να με θυμάται κι εκείνος όπως ήμουν τότε»; Το 1955 εξέδωσε τα απομνημονεύματά της, με τίτλο «Από το ημερολόγιό μου. Θύμησες και στοχασμοί» και το 1960 το συμπλήρωμα του ημερολογίου με τίτλο «Από το ημερολόγιο μου. Συμπλήρωμα: Μια αγάπη μεγάλη», όπου αναφέρονταν στον έρωτά της για τον Περικλή Γιαννόπουλο.
Η Σοφία Λασκαρίδου πέθανε σε ηλικία 89 ετών στις 13 Νοεμβρίου 1965 στο πατρικό της σπίτι, στην Καλλιθέα. Κανείς δεν ξέρει αν η ψυχή της ηρέμησε ή περιπλανιέται στον κήπο της, εκεί που μάζευε λουλούδια με τον Περικλή και της μιλούσε για το αθάνατο ελληνικό πνεύμα.
Στο σπίτι της Σοφίας Λασκαρίδου, στεγάζεται σήμερα η Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας που έχει πάρει το όνομά της. Ο δήμος Καλλιθέας έκανε μεγάλες προσπάθειες να πάρει το συγκεκριμένο κτίριο, που είχε φτάσει ουκ ολίγες φορές στο χείλος της κατεδάφισης. Ευτυχώς ανακαινίστηκε, διασώθηκε και μπορούμε να δούμε τα έργα της Σοφίας, στο ίδιο της το σπίτι. Κείμενο: Nou-Pou.gr
Μια δύναμη την έσπρωξε να γυρίσει στο σπίτι, την ώρα που ήταν έτοιμη να ανέβει στο τραμ. «Τίποτε δεν μπορεί να νικήσει τη μοίρα μας. Ούτε και ο θάνατος» θα δηλώσει μελαγχολικά ακόμη και πολλά χρόνια αργότερα. Η Σοφία Λασκαρίδου προσπαθώντας να γιατρέψει τον πόνο της με τη μεγάλη της αγάπη, τη ζωγραφική, επέστρεψε στο εξωτερικό, ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Μόναχο και στο Παρίσι. Το 1916 επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα, ως μια καταξιωμένη καλλιτέχνιδα, αφιερωμένη στη ζωγραφική και τη διδασκαλία της.
Δεν παντρεύτηκε ποτέ μένοντας κατά κάποιο τρόπο πιστή στο μεγάλο της έρωτα! Τα τελευταία χρόνια της ζωής της έζησε αποτραβηγμένη στο σπίτι της στην Καλλιθέα και δεχόταν επισκέψεις μόνο κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα.
Κάποια από αυτές τις Κυριακές την επισκέφτηκε ο Φρέντυ Γερμανός. «Ίσως έτσι έπρεπε να γίνουν όλα», του είπε τότε, «Η μοίρα καμιά φορά, είναι σοφότερη απ’ ότι νομίζουμε. Τον θυμάμαι πάντα όμορφο. Δεν πρόλαβε να γεράσει.
Άραγε να με θυμάται κι εκείνος όπως ήμουν τότε»; Το 1955 εξέδωσε τα απομνημονεύματά της, με τίτλο «Από το ημερολόγιό μου. Θύμησες και στοχασμοί» και το 1960 το συμπλήρωμα του ημερολογίου με τίτλο «Από το ημερολόγιο μου. Συμπλήρωμα: Μια αγάπη μεγάλη», όπου αναφέρονταν στον έρωτά της για τον Περικλή Γιαννόπουλο.
Η Σοφία Λασκαρίδου πέθανε σε ηλικία 89 ετών στις 13 Νοεμβρίου 1965 στο πατρικό της σπίτι, στην Καλλιθέα. Κανείς δεν ξέρει αν η ψυχή της ηρέμησε ή περιπλανιέται στον κήπο της, εκεί που μάζευε λουλούδια με τον Περικλή και της μιλούσε για το αθάνατο ελληνικό πνεύμα.
Γιατί οι Αθηναίοι αποκαλούσαν τους Καλλιθεάτες «δραπέτες φρενοκομείου» και αρνήθηκαν να τους υδροδοτήσουν
Λ.Θησέως Καλλιθέα 1926 φωτ: Julius Gross - Η Φωτογραφία του 1928 είναι του Julius Gross και δείχνει την Καλλιθέα και την οδό Θησέως. Την εντόπισε ο συλλέκτης Θεόδωρος Μεταλληνός. Οι πληροφορίες προέρχονται από άρθρο του Κωστή Λιόντη στο ένθετο της Καθημερινής , 7 Ημέρες. (13/04/2003)…
Κάπου στα δύο πρώτα χρόνια της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αι., η περιοχή της Καλλιθέας είχε μόνο τέσσερις οικογένειες που διέμεναν μόνιμα. Τότε ο Γεώργιος Φιλάρετος, διδάκτωρ της Νομικής, δημοσιογράφος και ο πρώτος οικιστής της, ζήτησε με αίτηση του στον Δήμο Αθηναίων ύδρευση από το Αδριάνειο Υδραγωγείο Αθηνών.
Ο αρμόδιος υπάλληλος που παρέλαβε το αίτημα απόρησε που βρίσκεται αυτό σημείο και επειδή δεν γνώριζε, απέρριψε την αίτηση με συνοπτικές διαδικασίες.Ο Φιλάρετος απογοητεύτηκε, αλλά δεν το έβαλε κάτω και παρά τις τεχνικές υποδείξεις του αρχιτέκτονα Τσίλερ να ανοίξει πηγάδι, ακολούθησε άλλη μέθοδο και τελικά με μολυβδοσωλήνες έφερε νερό από την Δεξαμενή Αθηνών!
Τους οικιστές αυτής της περιοχής με την υπέροχη θέα, οι Αθηναίοι χαρακτήριζαν «δραπέτας φρενοκομείου». Όλοι τους είχαν επιλέξει να μένουν εκτός του αστικού κέντρου, παρά το γεγονός ότι ήταν καταξιωμένα μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας, δηλαδή μεγαλοαστοί της εποχής με δεσμούς συγγένειας μεταξύ τους.
Η περιοχή στο πέρασμα του χρόνου κατοικήθηκε μαζικά και από οικισμός έγινε κοινότητα, στη συνέχεια Δήμος με τη μαζική εγκατάσταση των προσφύγων. Το 1922 από τη Μικρασία και τον Πόντο, το 1964 από την Κωνσταντινούπολη και κατά τη δεκαετία του ’90, η Καλλιθέα έγινε τόπος εγκατάστασης αξιοσημείωτου αριθμού Ελλήνων Ποντίων από τις Δημοκρατίες της τέως Σοβιετικής Ένωσης.
Η φωτογραφία ελήφθη λίγο μετά την μικρασιατική καταστροφή και απεικονίζει τμήμα της Θησέως (Ελευθερίου Βενιζέλου) πριν να ασφαλτοστρωθεί. Ένα και μόνο αυτοκίνητο εμφανίζεται στο βάθος και είναι μια πολύ σημαντική στιγμή για την λεωφόρο.
Η επικρατέστερη εκδοχή θέλει το όνομα της να δόθηκε από το επιφώνημα μιας αρχοντοπούλας, οποία καθισμένη στην Ακρόπολη έβλεπε την περιοχή και αναφώνησε «ω! τι καλλίστη θέα»! H Καλλιθέα βρίσκεται μεταξύ της Αθήνας και του όρμου του Φαλήρου. Απλώνεται σε μια πεδινή, σχεδόν έκταση 4.500 στρεμμάτων. Έχει όρια τον Ιλισό και την γραμμή του Ηλεκτρικού Σιδηρόδρομου. Το κέντρο της απέχει 3,5 χλμ. από την πλατεία Συντάγματος. Ο Δήμος Καλλιθέας περιλαμβάνει την Κεντρική Καλλιθέα, του Χαροκόπου, τα Παλαιά Σφαγεία, την Αγία Ελεούσα και τις Τζιτζιφιές.
Η στάση Χαροκόπου το 1937 με το εξ Αθηνών τραμ σταθμευμένο και το άλλο σε κίνηση . Είναι η λεωφόρος Θησέως, που αργότερα μετονομάστηκε σε Ελευθερίου Βενιζέλου, στη διασταύρωση με την οδό Πάριδος, τη σημερινή οδό Χαροκόπου. Διασώζεται η «Χαροκόπειος Σχολή», καθώς και το γωνιακό δίπατο. Το υπόλοιπο τοπίο έχει άρδην μεταμορφωθεί (Αρχείο οικογένειας Κελέφα). Πηγή: Η Αθήνα κάποτε και τώρα.
Η αρχική φωτογραφία πιο πάνω είναι του 1928 και είναι του Julius Gross και δείχνει την Καλλιθέα και την οδό Θησέως. Την εντόπισε ο συλλέκτης Θεόδωρος Μεταλληνός.-Οι πληροφορίες προέρχονται από άρθρο του Κωστή Λιόντη στο ένθετο της Καθημερινής , 7 Ημέρες. (13/04/2003)
To “Έγκλημα στου Χαροκόπου” ένα έγκλημα που συγκλονίζει ακόμα.
Hταν νύχτα της 3ης προς 4η Γενάρη του 1931. Παγωνιά. Το σπίτι στη συμβολή των οδών Θησέως και Αγ. Πάντων, στου Χαροκόπου ήταν σκοτεινό. Πίσω από τους τοίχους του, όμως, διαπράττονταν ένας βιασμός. Ο Δημήτρης Αθανασόπουλος, εργολάβος, βίαζε παρά φύσει τη σύζυγό του Φούλα.
Ο Αθανασόπουλος, αμετανόητος γυναικάς με ελαστικότατη συνείδηση, είχε αγανακτήσει με τη γυναίκα του που του αρνιόταν κάτι, που άλλες του έδιναν πρόθυμα. Μεταξύ αυτών και η μητέρα της συζύγου του και πεθερά του! Ήταν η τελευταία φορά που θα επιδίδονταν σε σεξουαλική πράξη. Την επομένη θα ήταν νεκρός. Η Φούλα Αθανασοπούλου, πανέμορφη και δροσερή στα 25 της, είχε παντρευτεί τον Αθανασόπουλο απογοητεύοντας στρατιές θαυμαστών. Ο Αθανασόπουλος, κατά πάσα πιθανότητα, διατηρούσε σχέση με τη μητέρα της, Άρτεμη Κάστρου, μια ακόλαστη και άνευ φραγμών 45 χρονη γυναίκα, η οποία δεν δίστασε να παντρέψει την κόρη της με τον εραστή της. Και το χειρότερο είναι πως, εξακολούθησε να έχει περιστασιακές ερωτικές σχέσεις με το γαμπρό της.
Εκείνη τη νύχτα ο Αθανασόπουλος ήταν σε έξαλλη κατάσταση. Κακοποίησε βάναυσα τη Φούλα, η οποία κατόρθωσε να του ξεφύγει και να ζητήσει βοήθεια από τη μητέρα της. Η αντίστροφη μέτρηση για τον Αθανασόπουλο είχε αρχίσει.
Η Κάστρου αποφάσισε την εκτέλεση του Αθανασόπουλου. Δεν είπε τίποτα στην κόρη της. Συνεννοήθηκε με τον 18χρονο Δημήτρη Μοσκιό, ανιψιό της, ερωτοχτυπημένο με την όμορφη Φούλα, και διανοητικά ασταθή. Ίσως να τον έπεισε λέγοντάς του πως μετά το φονικό, η Φούλα θα ήταν ελεύθερη για εκείνον να τη διεκδικήσει. Σημασία έχει πως ό,τι του είπε, τον έπεισε. Φρόντισε να τον μεθύσει με ούζο και ο Δημήτρης Μοσκιός απείχε ελάχιστα από το να γίνει δολοφόνος.
5 Γενάρη 1931 στο σπίτι στου Χαροκόπου ο Αθανασόπουλος κοιμάται. Ο Μοσκιός τον πυροβολεί και τον σκοτώνει. Η Φούλα παρακολουθεί, χωρίς να συμμετέχει, αλλά και χωρίς να παρεμποδίζει το έγκλημα. Με παρότρυνση της Κάστρου και με τη βοήθεια της 38χρονης Γιαννούλας Μπέλλου, υπηρέτριας του σπιτιού, βάζουν φωτιά στο πτώμα του Αθανασόπουλου. Ο καπνός και η έντονη μυρωδιά, όμως, τις αναγκάζουν να σταματήσουν. Το πτώμα τεμαχίζεται, γίνεται πακέτα και παραδίδεται στον Σπύρο Μαγουλόπουλο, θαυμαστή επίσης της Φούλας για να το ξεφορτωθεί. Αυτός τα δίνει στον καραγωγέα Γιώργο Κορναράκη, με την εντολή να τα πετάξει στο ρέμα του Ιλισσού. Έτσι και έγινε.
Για κακή τους τύχη, τα μακάβρια δέματα σκαλώνουν στις όχθες του ποταμού, όπου τα ανακαλύπτει διερχόμενος διαβάτης. Ειδοποιείται η αστυνομία. Η αποκάλυψη των ενόχων δεν είναι μακριά.
Το έγκλημα στου Χαροκόπου έπεσε σαν βόμβα στην Αθηναϊκή κοινωνία και συντάραξε ολόκληρη της Ελλάδα, που προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της από την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής. Μάλιστα, ξεπέρασε τα όρια της χώρας και ταξίδεψε σε ολόκληρο τον κόσμο. Την πολύκροτη δίκη των κατηγορουμένων παρακολούθησαν και πολλοί ξένοι ανταποκριτές.
Για κακή τους τύχη, τα μακάβρια δέματα σκαλώνουν στις όχθες του ποταμού, όπου τα ανακαλύπτει διερχόμενος διαβάτης. Ειδοποιείται η αστυνομία. Η αποκάλυψη των ενόχων δεν είναι μακριά.
Το έγκλημα στου Χαροκόπου έπεσε σαν βόμβα στην Αθηναϊκή κοινωνία και συντάραξε ολόκληρη της Ελλάδα, που προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της από την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής. Μάλιστα, ξεπέρασε τα όρια της χώρας και ταξίδεψε σε ολόκληρο τον κόσμο. Την πολύκροτη δίκη των κατηγορουμένων παρακολούθησαν και πολλοί ξένοι ανταποκριτές.
Οι καταδίκες ήταν βαριές.
1) Άρτεμις Κάστρου, σύζυγος Παναγιώτου, ετών 45, εις θάνατον.
2) Σοφία Αθανασοπούλου, σύζυγος Δημητρίου, ετών 25, εις θάνατον.
3) Γιαννούλα Μπέλλου του Γεωργίου, ετών 38, εις ισόβια δεσμά
4) Δημήτριος Μοσκιός του Περικλέους ετών 18, κάθειρξις 20 ετών
5) Σπύρος Μαγουλόπουλος, κάθειρξις 18 μηνών
6) Αντώνιος Μαγουλόπουλος, ετών 23, αθώος
7) Κορναράκης Γεώργιος, ετών 34, αθώος.
Η Φούλα και η μητέρα της οδηγούνται στις φυλακές. Δεν θα μείνουν εκεί για περισσότερα από δέκα χρόνια. Ο Διευθυντής των φυλακών, ερωτεύεται τη Φούλα , την προστατεύει και κάνει τα πάντα για να περνάει καλά στη φυλακή. Με τον ίδιο τρόπο «βολεύεται» και η Κάστρου.
Η Κατοχή και η πρώτη κυβέρνηση των κουίσλιγκ, με πρωθυπουργό τον Τσολάκογλου, θα βγάλει με διάταγμα της από τις φυλακές τους βαρυποινίτες (υπουργός της Δικαιοσύνης ο Αντ. Λιβιεράτος) και στην περίπτωση αυτή μπήκαν κι η Φούλα μαζί με τη μάνα της, μολονότι είχαν θανατική καταδίκη. Σ’ αυτό συνετέλεσε τα μέγιστα ο ερωτευμένος Διευθυντής των φυλακών, που ήταν και συγγενής του Τσολάκογλου.
Η αποφυλάκιση, από την κυβέρνηση του Τσολάκογλου, όλων των καταδικασμένων και σε θάνατο ακόμη, κάνει πιο εξοργιστικό, εγκληματικό, αυτό που έγινε, δυο μήνες πρωτύτερα (Απρίλης 1941) με την κυβέρνηση Τσουδερού, που όλα τα της διαφυγής τους προβλήματα τα ρύθμισαν και, πρώτα απ’ όλα, το χρυσάφι και ξέχασαν ένα: τους κομμουνιστές, τους έγκλειστους δεσμώτες της Ακροναυπλίας, της Ανάφης… Κι όχι μόνο τους παράδωσαν με πρωτόκολλα και σφραγίδες, αλλά τους έδωσαν επίσης και όλα τα σχετικά ντοκουμέντα, καταλόγους και άλλα εμπιστευτικά, όπως είχε προστάξει η φασιστική μαφία της κυβέρνησης. Οι κομμουνιστές παραδόθηκαν στους δημίους τους.
Μάνα και κόρη αποφυλακίζονται. Η Φούλα παντρεύεται όχι τον Διευθυντή των φυλακών, αλλά έναν συνταγματάρχη, τον Αγαπητό Κομήτη. Υπήρξε υποδειγματική σύζυγος και πέθανε το 1971 από καρδιά. Ένα χρόνο αργότερα πέθανε και ο σύντροφός της η Κάστρου υπέφερε πολύ στα τελευταία της, που τα πέρασε κατάκοιτη στο κρεβάτι, τρελάθηκε και πέθανε το 1956.
Ο Μοσκιός είχε πεθάνει νωρίτερα, αφού είχε εισαχθεί στο Δρομοκαϊτειο. Η πνευματική του υγεία διαταράχθηκε ανεπανόρθωτα από το φόνο. Η Γιαννούλα Λάμπρου, μετά την αποφυλάκισή της, παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια.
Το έγκλημα στου Χαροκόπου ήταν τόσο ειδεχθές και απεχθές, που ειπώθηκαν και γράφτηκαν πολλά.Έγινε ακόμη και τραγούδι, σε στίχους του Γιακουμή Μοντανάρη και μουσική του Μάρκου Βαμβακάρη. Ο Κώστας Φέρρης αφηγείται χαρακτηριστικά:
«Το “Τραγούδι του Αθανασόπουλου” του Γιακουμή Μοντανάρη, έχει το μεγαλύτερο ρεκόρ πωλήσεων για πάντα, “κατ’ αναλογίαν”. Πούλησε δηλαδή περισσότερους δίσκους, απ’ όσα γραμμόφωνα υπήρχαν τότε στην Ελλάδα για να το παίξουν. Λέγεται πως όλοι οι γαμπροί που είχαν κακές πεθερές, έστηναν γλέντι, και στο τέλος “σπάγανε το δίσκο” στα πόδια της πεθεράς! Λένε επίσης πως απ’ αυτό προέρχεται και η φράση “θα σπάσω πλάκα”. Έχει δε ως εξής:»
Η κακούργα πεθερά
Στίχοι: ΙΑΚΩΒΟΥ ΜΟΝΤΑΝΑΡΗ
Μουσική: ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ
Στου Χαροκόπου τα στενά, μια μικροπαντρεμένη
Εσκότωσε τον άντρα της βρε η δαιμονισμένη.
Στον ύπνο που κοιμότανε, μάνα και θυγατέρα,
Εβάλανε τον ανηψιό και τούριξε τη σφαίρα.
Κι η Φούλα τότε φώναξε: «Μάνα μου, πως σπαράζει
Κι η μάνα της της απαντά: «Πνίχτε τον!» Και διατάζει!
– Βάλτε φωτιά και κάφτε τον, και κάντε τον κομμάτια,
κι εμπρός να τον πετάξουμε, να μη μας δούμε μάτια.»
Τότε τον πήραν σέρνοντας, στη σκάφη τον πετάνε,
Φωτιά του βάζουν να καεί. Στέκονται, τον κοιτάνε.
Πω, πω! Καπνός και μυρουδιά, σβήστε τον, θα πιαστούμε.
Κομμάτια να τον κάνουμε, έτσι θα σκεπαστούμε!
Με μια καρδιά μαρμάρινη, τον έκανε κομμάτια,
Με τέχνη και υπομονή ανύποπτα δεμάτια.
Και νύχτα τα πετάξανε στο ρέμα, να τα πάρει,
Μ’ αυτά στην άκρη στάθηκαν, Θεού ‘τανε η χάρη.
Για να πιαστούν οι αίτιοι, πραγματικοί φονιάδες,
Κι όχι ο γιατρός, ο φίλος του, κι οι δύο φιλενάδες.
Ένας διαβάτης που περνά, περίεργα κοιτάζει.
Τι νάναι αυτά τα δέματα; Κακό στο νου του βάζει.
Του αστυνόμου μίλησε. Στο ρέμα πάνε πάλι.
Τα δέματα ανοίξανε, βλέπουν κορμί, κεφάλι.
Ανατριχιάζουν κι έφριξαν, σαν είδανε ανθρώπου
Κορμί, κεφάλι, δέματα να είναι τέτοιου τρόπου.
Κι η αστυνομία άρχισε, οι κύριοι Κουτουμάρης,
Λεονταρίνης και λοιποί, που πρώτος είναι ο Άρης
Που έριξε όλο το φως στην εγκληματική,
Και τους τσακώσαν όλους τους κι είναι στη φυλακή.
Βρε Φούλα, δεν εσκέφτηκες, δεν πόνεσε η καρδιά σου
Τον άντρα σου, τα νειάτα σου, τα άμοιρα παιδιά σου
Βρε Φούλα πως εβάσταξες, και πως βαστάς ακόμα
Εσύ νάσαι στη φυλακή κι ο άντρας σου στο χώμα
Και συ, κακούργα πεθερά, τους πήρες στο λαιμό σου
Την κόρη σου, τον ανεψιό, τη δούλα, το γαμπρό σου.
Καϋμένε Αθανασόπουλε, τι σούμελλε να πάθεις,
Από κακούργα πεθερά τα νειάτα σου να χάσεις.
Σαν τόμαθε η μανούλα του, κλίνουν τα γόνατά της,
Και πέφτει κάτω αναίσθητη μες στην αυλόπορτά της.
Ωσάν το ψάρι σπαρταρά και σαστισμένη κράζει:
– Τον γιό μου εσκοτώσανε! Πω! Πω! Κι αναστενάζει.
Φωνή, αντάρα, κλάματα, δάκρυα σαν ποτάμι
Εγέμισαν τα στήθη της και τρέμει σαν καλάμι.
Μάνα, γλυκειά μανούλα μου, πάψε τα δάκρυά σου,
Και πάρε τα παιδάκια μου μέσα στην αγκαλιά σου.
Αυτά θα έχεις πια παιδιά. Μένα λησμόνησέ με.
Κάνε σταυρό στην Παναγιά. Μάνα! Συγχώρεσέ με!
-Το τραγούδι, που κυκλοφόρησε με τον Αντ. Νταλγκά (ηχογραφήσεις), τον Κ. Νούρο, τη Ρ. Εσκενάζη, την Μαρίκα Πολίτισσα και την Ζωή Κασιμάτη, υπολογίζεται ότι πούλησε 250.000 δίσκους. Η σύνθεση της ορχήστρας είναι κιθάρα, τσέμπαλο και βιολί. Η μελωδία ακολουθεί την κλίμακα του Κιουρντί.
Η διαμάχη για το βιβλίο
Εβδομήντα χρόνια μετά την τέλεσή του, η ιστορία αναβίωσε και τα πρόσωπα-πρωταγωνιστές του στυγερού εγκλήματος που πια δεν βρίσκονται στη ζωή «ζωντάνεψαν» μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του δημοσιογράφου κ. Τάσου Κοντογιαννίδη που έψαξε, ερεύνησε, κατέγραψε και συγκέντρωσε ενδιαφέροντα στοιχεία.
Το βιβλίο έτυχε πολύ καλής αποδοχής από το αναγνωστικό κοινό και το μόνο που δεν περίμενε ο συγγραφέας του ήταν… αγωγή «για προσβολή μνήμης τεθνεώτων και πρόκληση ψυχικής οδύνης» – από απογόνους της οικογένειας του θύματος που ζήτησαν την απαγόρευση της κυκλοφορίας του βιβλίου αλλά και αποζημίωση 600.000 ευρώ.
H Φούλα είχε αποκτήσει τέσσερα παιδιά με τον Δημήτρη Αθανασόπουλο αλλά μόνο ένα επέζησε, το μικρότερο αγόρι, που ήταν αβάπτιστο και πήρε το όνομά του. H κόρη του νεώτερου Δημήτρη Αθανασόπουλου, Κατερίνα, και η σύζυγός του Ζαχαρούλα είναι οι απόγονοι του μεγαλοεργολάβου που έκαναν την αγωγή εναντίον του δημοσιογράφου Τάσου Κοντογιαννίδη και των εκδόσεων «Άγκυρα».
«Το βιβλίο μου “Το έγκλημα στου Χαροκόπου” κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια. Λίγους μήνες αργότερα, ήρθε και η… αγωγή που συζητήθηκε στις 25 Σεπτέμβρη», λέει στα «NEA» ο κ. Κοντογιαννίδης ενώ η απόφαση αναμένεται έως το τέλος του μήνα.
Όπως προσθέτει, ακόμη και το τραγούδι που αναφερόταν στο έγκλημα «πλήγωνε τον πατέρα της Φούλας, τον Παναγιώτη Κάστρο, που ήταν εγκατεστημένος στον Καναδά. Έστειλε λοιπόν το αστρονομικό για την εποχή ποσό των 3.000.000 δραχμών στην κυβέρνηση – μέσω του Γενικού Προξένου στο Βανκούβερ – για να απαγορεύσει το τραγούδι. Κάτι που δεν πέτυχε, αφού το τραγουδούσε ήδη όλη η Ελλάδα…».
Τελικά κρίθηκε «αθώο» το περιεχόμενο του βιβλίου, για το οποίο, ο συγγραφέας, είχε πρωτοδίκως καταδικαστεί να καταβάλει 100.000 ευρώ αποζημίωση στους συγγενείς των πρωταγωνιστών της υπόθεσης.
Το Εφετείο της Αθήνας που δικαίωσε τον δημοσιογράφο αναφέρει στην απόφασή του: «Ο Τάσος Κοντογιαννίδης κινούμενος αποκλειστικά από δημοσιογραφικό ενδιαφέρον τήρησε τις επιβαλλόμενες από το επάγγελμά του υποχρεώσεις προς ανεύρεση της ιστορικής αλήθειας, ο τρόπος δε της εκδήλωσης του ενδιαφέροντός του ήταν αντικειμενικά αναγκαίος για την ενημέρωση του κοινού».
Στην αγωγή οι συγγενείς των πρωταγωνιστών της ιστορίας υποστηρίζαν πως το περιεχόμενο του επίμαχου βιβλίου συνιστά προσβολή για τη μνήμη των δύο πρωταγωνιστριών και διεκδικούσαν αποζημίωση 600.000 ευρώ. Σε πρώτο βαθμό το δικαστήριο είχε κάνει δεκτή την αγωγή τους και είχε επιδικάσει υπέρ τους 100.000 ευρώ αποζημίωση, αλλά το Εφετείο έκρινε ότι δεν συντρέχει κανένας λόγος αποζημίωσής τους.
Βιβλιογραφία – Πηγές:
1. Έγκλημα στου Χαροκόπου, Τάσος Κοντογιαννίδης, Άγκυρα, 2001.
2. http://www.rebetico.gr/
3. Εφημερίδα «Τα Νέα»
4. Εφημερίδα «Ριζοσπάστης»
Η στέγαση των προσφύγων στην Καλλιθέα
H επιχείρηση της οριστικής στέγασης των προσφύγων στην Καλλιθέα θα ξεκινήσει το 1928 και θα απαιτήσει αρκετά χρόνια. Πρώτα χτίζονται οι μονώροφες και διώροφες κατοικίες του συνοικισμού της Νέας Ζωής το 1930, στην περιοχή από Μυκηνών – Ηρακλέους – Φιλαρέτου – Δαβάκη μέχρι τη Συγγρού. Τότε αρχίζει να απαλλάσσεται η σημερινή οδός Δαβάκη (τότε Δήμητρος) από τις ξύλινες παράγκες. Ακολουθούν ο συνοικισμός Νέος Πόντος στην περιοχή Καψάνη με διώροφες κατοικίες και κατόπιν η Ανδρομάχης, η Αγία Ελεούσα, τα Παλαιά Σφαγεία, οι Τζιτζιφιές.
Έτσι απελευθερώνεται τελικά το Σκοπευτήριο, που θα φιλοξενήσει Δημοτικό Σχολείο και το Γυμνάσιο Αρρένων και Θηλέων εκ περιτροπής. Το 1939 ξεκινά καινούργιο πρόγραμμα στέγασης, που θα ολοκληρωθεί στις Τζιτζιφιές αλλά θα αφήσει ημιτελείς πολλές άλλες κατοικίες λόγω του πολέμου του 1940. Η οριστική λύση θα δοθεί μόλις το 1954, όταν αποπερατώνονται όλες οι ημιτελείς κατοικίες και στους υπόλοιπους πρόσφυγες δίνεται οικόπεδο και δάνειο για αυτοστέγαση.
Καλλιθέα, 1953: Κλήρωση οικημάτων και οικοπέδων για την αποκατάσταση των προσφύγων. Πόντια γυναίκα με λαχτάρα και χαρά, μετά από 30 χρόνια προσφυγιάς, αποκτά επιτέλους τη δική της στέγη στη νέα πατρίδα.
Τη δεκαετία του 1950 στους παραμένοντες άστεγους Πόντιους πρόσφυγες της Καλλιθέας δόθηκαν οικόπεδα στις περιοχές Αργυρούπολη και Σούρμενα της Αττικής. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών, τα ονόματα των οποίων παραπέμπουν ευθέως στην Αργυρούπολη (Γκουμούς-χανέ) και τα Σούρμενα του Πόντου, διατηρούν στενούς συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς με τους Πόντιους της Καλλιθέας. Ένα τελευταίο τμήμα των παραπηγματούχων προσφύγων της Καλλιθέας στον συνοικισμό γύρω και μέσα στον προαύλιο χώρο της Χαροκοπείου Σχολής (Κουντουριώτικα) στεγάστηκε τη δεκαετία του 1960 σε νέες προσφυγικές πολυκατοικίες στον Ταύρο και το Δουργούτι.
Οι σύλλογοι των προσφύγων
Οι πρόσφυγες δεν τα περίμεναν όλα από την αδύναμη πολιτεία. Ήδη από το 1925 με το Σωματείο «Η Πρόοδος» ανέπτυξαν σημαντική δράση, ενώ λίγο αργότερα δημιούργησαν κι άλλους συλλόγους και σωματεία. Παράλληλα εξέδιδαν εφημερίδες και περιοδικά και οργάνωσαν νυκτερινή σχολή για τη μόρφωση των παιδιών τους. Το 1930 οι πρόσφυγες, με εθελοντική εργασία, έχτισαν σε ελάχιστο χρόνο τον ξύλινο ναό του Αγίου Νικολάου δίπλα στο Σκοπευτήριο, στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η ομώνυμη εκκλησία. Δύο σύλλογοι που αναπτύσσουν μεγάλο κοινωνικό και πολιτιστικό έργο γεννήθηκαν αυτή την περίοδο: ο Σύλλογος Ποντίων Αργοναύτες-Κομνηνοί (1927) και ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών (1928).
Αθήνα, 1938: Αναμνηστική φωτογραφία Ποντίων χορευτών με τον λυράρη Χρήστο Μπαϊρακτάρη από τον πρώτο χορό του Συλλόγου Ποντίων Καλλιθέας «Αργοναύται-Κομνηνοί»
Διανομή παιχνιδιών από τον Σύλλογο Κωνσταντινουπολιτών σε παιδιά άπορων οικογενειών της Καλλιθέας, στα τέλη της δεκαετίας του 1930
Το τρίτο ρεύμα προσφύγων
Στη δεκαετία του 1930 συνεχίζεται η έλευση προσφύγων, κυρίως Ποντίων από τη Σοβιετική Ένωση (μετά τη μεταβολή της πολιτικής του Στάλιν περί μειονοτήτων), καθώς και προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη και την Ανατολική Θράκη. Παράλληλα εγκαθίστανται στην πόλη εσωτερικοί μετανάστες, κυρίως από την Κρήτη και την Πελοπόννησο (Λακωνία). Έτσι το 1940 η Καλλιθέα αριθμεί πάνω από 36.000 κατοίκους.http://mikrasiatis.gr/
Η ιστορία του “Πέτρινου”, για τους παλιούς Καλλιθεάτες!
.jpg)
.jpg)
Ο ιδιοκτήτης του σπιτιού, μη αποκτώντας απογόνους, άφησε με την διαθήκη του το κτίριο στο Δημόσιο, με τον ρητό και απαράβατο όρο, «όσο αυτό θα υπάρχει να λειτουργεί σαν σχολείο». Από το 1979, στεγάζει το “20ο Δημοτικό Σχολείο Καλλιθέας”.
.jpg)
Στις φωτογραφίες, το εντυπωσιακό κτίριο από διάφορες γωνίες, η κεντρική είσοδος με την μαρμάρινη σκάλα, ο εσωτερικός διάδρομος της εισόδου, η παλιά, ξύλινη σκάλα που οδηγεί στον άνω όροφο, λεπτομέρειες από τις περίτεχνες γύψινες διακοσμήσεις της οροφής, η μεγάλη-κύρια- ξύλινη βαριά πόρτα, λεπτομέρειες από το μωσαϊκό και τα κιγκλιδώματα της κεντρικής εισόδου, η πίσω πλευρά με την σοφίτα (δώμα), η είσοδος, η μαρμάρινη σκάλα, οι εξωτερικές βεράντες/εξώστες, μπαλκόνια.
Το ”Πέτρινο”, για τους παλιούς Καλλιθεατες, στη συμβολή των οδών Μεγαλουπόλεως και Νικολάου Ζερβού.
Ευχαριστώ θερμά για την παραχώρηση του υλικού, τους Αναστάσιο Ορφανίδη από το blog «εν πλω σημειώσεις» και τον Μιχάλη Ματζαβίνο για τις εκπληκτικές του φωτογραφίες.
Aνδρομάχης 100 και Ναυσικάς, κτιριακό συγκρότημα του 1927, όπως φαίνεται από έγγραφο που είναι αναρτημένο μεταξύ άλλων, στον εσωτερικό χώρο και αφορά έκθεση, «…περί κατασκευής οικοδομής, προς χρησιμοποίησιν λουτρού επί της οδού Ανδρομάχης εν Καλλιθέα, της Κας Βασιλικής Δημητρίου Ιακωβίδου…» και φέρει ημερομηνία «Αθήναι, 3 Ιουνίου 1927». Το έτος αυτό, θεωρείται έτος έναρξης/κατασκευής.
Στις φωτογραφίες, φαίνεται η έκθεση για την έναρξη της κατασκευής του κτηρίου, ενώ στις Α/Μ, διάφορες απόψεις των λουτρών κατά το 1930. Επίσης, άποψη από το εσωτερικό σήμερα, εξωτερικές απόψεις, ο κήπος, η σκάλα που οδηγεί στον άνω όροφο όπου στεγάζεται το τμήμα ιματισμού, στο όποιο συλλέγονται ρούχα και υποδήματα που προσφέρουν συμπολίτες μας αλλά και ο ίδιος ο Δήμος για οικογένειες και άτομα που έχουν ανάγκη. Διακρίνεται επίσης η είσοδος του κτιρίου που στεγάζει το Τμήμα Αλληλεγγύης και το Κοινωνικό Παντοπωλείο, επί της οδού Ναυσικάς.
Ευχαριστώ θερμά για την παραχώρηση του υλικού, τους Αναστάσιο Ορφανίδη από το blog «εν πλω σημειώσεις» και τον Μιχάλη Ματζαβίνο για τις εκπληκτικές του φωτογραφίες.
Στις φωτογραφίες, το εντυπωσιακό κτίριο από διάφορες γωνίες, η κεντρική είσοδος με την μαρμάρινη σκάλα, ο εσωτερικός διάδρομος της εισόδου, η παλιά, ξύλινη σκάλα που οδηγεί στον άνω όροφο, λεπτομέρειες από τις περίτεχνες γύψινες διακοσμήσεις της οροφής, η μεγάλη-κύρια- ξύλινη βαριά πόρτα, λεπτομέρειες από το μωσαϊκό και τα κιγκλιδώματα της κεντρικής εισόδου, η πίσω πλευρά με την σοφίτα (δώμα), η είσοδος, η μαρμάρινη σκάλα, οι εξωτερικές βεράντες/εξώστες, μπαλκόνια.
Το ”Πέτρινο”, για τους παλιούς Καλλιθεατες, στη συμβολή των οδών Μεγαλουπόλεως και Νικολάου Ζερβού.
Ευχαριστώ θερμά για την παραχώρηση του υλικού, τους Αναστάσιο Ορφανίδη από το blog «εν πλω σημειώσεις» και τον Μιχάλη Ματζαβίνο για τις εκπληκτικές του φωτογραφίες.
Σήμερα στεγάζει τα «Δημοτικά Ιατρεία Καλλιθέας» – Τι ήταν όμως πριν περίπου 60 χρόνια;
Τα δημοτικά λουτρά της Καλλιθέας στις αρχές της δεκαετίας του 1930
Aνδρομάχης 100 και Ναυσικάς, κτιριακό συγκρότημα του 1927, όπως φαίνεται από έγγραφο που είναι αναρτημένο μεταξύ άλλων, στον εσωτερικό χώρο και αφορά έκθεση, «…περί κατασκευής οικοδομής, προς χρησιμοποίησιν λουτρού επί της οδού Ανδρομάχης εν Καλλιθέα, της Κας Βασιλικής Δημητρίου Ιακωβίδου…» και φέρει ημερομηνία «Αθήναι, 3 Ιουνίου 1927». Το έτος αυτό, θεωρείται έτος έναρξης/κατασκευής.
Άνηκε στο ζεύγος Ιωάννη και Βασιλικής Ιακωβιδου και διέθετε μαρμάρινους και εμαγιέ λουτήρες, ντουζιέρες, χώρους αναμονής, αποδυτήρια, κοινό χαμάμ, θερμά και θαλάσσια λουτρά κ.α.Λειτούργησε μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Το 1995, μετά από αρκετά χρόνια που παρέμεινε άνευ χρήσης, περιήλθε στον Δήμο Καλλιθέας και μετά από ανακαίνιση του ξεκίνησε να λειτουργεί ως Δημοτικά Ιατρείακαι από το 2001, ως Δημοτικό Κέντρο Υγείας Καλλιθέας – Τμήμα Υγείας Και Κοινωνικής Προστασίας.
Στις φωτογραφίες, φαίνεται η έκθεση για την έναρξη της κατασκευής του κτηρίου, ενώ στις Α/Μ, διάφορες απόψεις των λουτρών κατά το 1930. Επίσης, άποψη από το εσωτερικό σήμερα, εξωτερικές απόψεις, ο κήπος, η σκάλα που οδηγεί στον άνω όροφο όπου στεγάζεται το τμήμα ιματισμού, στο όποιο συλλέγονται ρούχα και υποδήματα που προσφέρουν συμπολίτες μας αλλά και ο ίδιος ο Δήμος για οικογένειες και άτομα που έχουν ανάγκη. Διακρίνεται επίσης η είσοδος του κτιρίου που στεγάζει το Τμήμα Αλληλεγγύης και το Κοινωνικό Παντοπωλείο, επί της οδού Ναυσικάς.
Γιατί η Καλλιθέα έχει ως έμβλημα τον Θησέα;
Στο κυκλικό μετάλλιο του δημοτικού σήματος της Καλλιθέας, βλέπουμε έναν ήρωα να σηκώνει έναν τεράστιο βράχο. Ο ήρωας αυτός είναι ο Θησέας και σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πατέρας του ο Αιγέας, είχε κρύψει κάτω από την πελώρια αυτή πέτρα τα σανδάλια και το ξίφος του, πολλά χρόνια πριν τα βρει ο 16χρονος Θησέας. Ο μύθος λέει πως ο Θησέας γεννήθηκε από την ένωση του βασιλιά των Αθηνών Αιγέα με την Αίθρα, κόρη του βασιλιά της Τροιζήνας. Όμως ο Αιγέας, φοβόταν για τη ζωή του γιου του, γιατί οι Παλλαντίδες, που διεκδικούσαν το θρόνο του, μπορούσαν να σκοτώσουν το παιδί ανά πάσα ώρα, για να μην τον διαδεχτεί και να πάρουν τη θέση του. Έτσι ο Αιγέας, αποφάσισε ο γιος του να μεγαλώσει κρυμμένος στη γενέτειρα της μητέρας του, αγνοώντας για την ταυτότητα του πατέρα του.
Έκρυψε τα σανδάλια και το ξίφος του κάτω από ένα βράχο στην Τροιζήνα και αν το παιδί γινόταν αρκετά δυνατό ώστε να μπορέσει να μετακινήσει το βράχο όταν μεγάλωνε, τότε θα έπρεπε να τα πάρει και να πάει στην Αθήνα για να σμίξει με τον πατέρα του, αφού θα του αποκάλυπτε τα ευρήματά του. Όταν ο Θησέας έγινε δεκαέξι ετών, η Αίθρα τού αποκάλυψε την αλήθεια σχετικά με την ταυτότητα του πατέρα του και τον οδήγησε στο βράχο. Ο νεαρός ήρωας τον μετακίνησε με ευκολία και ξεκίνησε αμέσως το ταξίδι του για την Αθήνα, προκειμένου να συναντήσει τον πατέρα του.
Χωρίς να αποκαλύψει ποιος είναι, ο Θησέας εμφανίστηκε στον πατέρα του ως ξένος. Ωστόσο η Μήδεια κατάλαβε την ταυτότητά του και φοβήθηκε ότι θα πάρει τη διαδοχή από τον γιο που στο μεταξύ είχε αποκτήσει η ίδια με τον Αιγέα. Για το λόγο αυτό έπεισε τον βασιλιά ότι έπρεπε να εξοντώσουν τον ξένο και έφτιαξε ένα δηλητήριο με βάση το «ακόνιτον», θανατηφόρο βότανο που προερχόταν από τα σάλια του Κέρβερου. Αλλά την ώρα του δείπνου ο Θησέας τράβηξε το σπαθί του για να κόψει το κρέας, οπότε ο πατέρας του αναγνώρισε το όπλο που είχε κρύψει στην Τροιζήνα. Τότε ο Αιγέας παρενέβη αμέσως και γλίτωσε τον γιο του από το δηλητηριασμένο φαγητό και η Μήδεια αναγκάστηκε να φύγει από την Αθήνα με τον γιο της.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Θησέας αποφάσισε να πάει στην Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Ο Μίνωας, για να τιμωρήσει τους Αθηναίους επειδή σκότωσαν το γιο του κήρυξε πόλεμο και νίκησε, επιβάλλοντας ποινή στους Αθηναίους κάθε 9 χρόνια, 7 νέοι Αθηναίοι και 7 νέες Αθηναίες να στέλνονται στην Κρήτη για να κατασπαράζονται από τον Μινώταυρο μέσα στο Λαβύρινθο.
Ο Θησέας αποφάσισε να ταξιδέψει ως την Κρήτη και να θέσει τέλος στη ντροπιαστική εισφορά σε αίμα. Πήρε τη θέση ενός από τους 7 νέους και απέπλευσε μαζί τους από το Φάληρο. Πριν την αναχώρηση του, πατέρας και γιος είχαν συμφωνήσει ότι ο Θησέας θα σήκωνε τα λευκά πανιά αν ολοκλήρωνε με επιτυχία την αποστολή, αλλιώς οι σύντροφοί του θα άφηναν τα μαύρα, με τα οποία είχαν αναχωρήσει, σε ένδειξη πένθους. Στην Κρήτη ο Θησέας κατάφερε να σκοτώσει το Μινώταυρο με τη βοήθειας της κόρης του Μίνωα Αριάδνης και του μίτου της. Επιστρέφοντας όμως, κανένας δεν θυμήθηκε να αλλάξει τα πανιά. Ο Αιγέας βλέποντας το πλοίο να φθάνει από μακριά με μαύρα πανιά από το ακρωτήριο Σούνιο αυτοκτόνησε από την απελπισία του πέφτοντας κάτω από το βράχο, δίνοντας έτσι στο Αιγαίο Πέλαγος το όνομά του.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, το πλοίο του Θησέα προσάραξε στον Φαληρικό όρμο, στην παραλία των σημερινών Τζιτζιφιών. Εκεί τέλεσε τις θυσίες που είχε υποσχεθεί στους θεούς, εφόσον σκότωνε τον Μινώταυρο και γύριζε σώος στην πατρίδα του. Εκεί επίσης τελέστηκαν και οι εορτασμοί από τους Αθηναίους για την επιστροφή του. Έτσι ο συσχετισμός της Καλλιθέας με τον Θησέα έχει να κάνει με τον τόπο επιστροφής του από την Κρήτη.
Ο Δήμος Καλλιθέας ωστόσο, δεν έχει χαρίσει μόνο το έμβλημά του στον Θησέα αλλά και το μεγαλύτερο δρόμο του, τη λεωφόρο Θησέως, γνωστή σήμερα και ως Ελ. Βενιζέλου.
Οι Πόντιοι πρόσφυγες της Καλλιθέας ήταν που κατασκεύασαν σε τρεις ημέρες τον πρώτο Ι.Ν Άγιου Νικόλαου και ήταν ξύλινος!
Καταγόμενοι οι περισσότεροι από αυτούς από την Κερασούντα, επέτυχαν με την προσωπική τους εργασία να ανοικοδομήσουν στην Καλλιθέα το ναό του Αγίου Νικολάου που υπήρχε στην ιστορική εκείνη πόλη του Πόντου. Επικεφαλής της προσπάθειας είχε τεθεί ο πολιτευτής Παύλος Σεράος και τεχνικός σύμβουλος ήταν ο αρχιτέκτονας Αθανάσιος Κωνσταντινίδης. Νεωκόρος του ναού διορίστηκε ο Χατζημιχάλης, ο οποίος είχε την ίδια θέση και στον Άγιο Νικόλαο της Κερασούντος.
Η Αρχιεπισκοπή Αθηνών ανεγνώρισε το ξύλινο παράπηγμα ως Ενορία προς τιμήν του Αγ. Νικολάου.
Η τελετή θεμελίωσης του ναού έγινε στις 6 Δεκεμβρίου 1931, επί Προεδρίας Αλεξάνδρου Ζαΐμη και πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, από τον Μητροπολίτη Φιλίππων Χρυσόστομο, ο οποίος εκπροσώπησε τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Α. Στην ίδια περίοδο, με ενέργειες του υπουργού Λεωνίδα Ιασονίδη, παραχωρήθηκε και το οικόπεδο για την ανέγερση του ναού, το οποίο ανήκε στην Ολυμπιακή Επιτροπή, όπως και ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο όπου είχε κτιστεί το Σκοπευτήριο.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, το πλοίο του Θησέα προσάραξε στον Φαληρικό όρμο, στην παραλία των σημερινών Τζιτζιφιών. Εκεί τέλεσε τις θυσίες που είχε υποσχεθεί στους θεούς, εφόσον σκότωνε τον Μινώταυρο και γύριζε σώος στην πατρίδα του. Εκεί επίσης τελέστηκαν και οι εορτασμοί από τους Αθηναίους για την επιστροφή του. Έτσι ο συσχετισμός της Καλλιθέας με τον Θησέα έχει να κάνει με τον τόπο επιστροφής του από την Κρήτη.
Ο Δήμος Καλλιθέας ωστόσο, δεν έχει χαρίσει μόνο το έμβλημά του στον Θησέα αλλά και το μεγαλύτερο δρόμο του, τη λεωφόρο Θησέως, γνωστή σήμερα και ως Ελ. Βενιζέλου.
Ο 1ος Ι.Ν. του Αγίου Νικολάου Καλλιθέας ήταν ξύλινος και τον κατασκεύασαν Πόντιοι πρόσφυγες μέσα σε τρεις ημέρες!
O Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου είναι η Τρίτη ενορία της Καλλιθέας, στην οποία υπάγονται περίπου 25.000 ενορίτες. Η σημερινή λίθινη οικοδομή αντικατέστησε το ιστορικό ξύλινο παράπηγμα, το οποίο εντός τριημέρου είχαν ανεγείρει, τις παραμονές του Πάσχα του 1930, οι πρόσφυγες που είχαν εγκατασταθεί στην Καλλιθέα από τον Πόντο, μετά από την Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Η πρώτη λειτουργία τελέσθηκε το Σάββατο του Λαζάρου του 1930.
Οι Πόντιοι πρόσφυγες της Καλλιθέας ήταν που κατασκεύασαν σε τρεις ημέρες τον πρώτο Ι.Ν Άγιου Νικόλαου και ήταν ξύλινος!
Καταγόμενοι οι περισσότεροι από αυτούς από την Κερασούντα, επέτυχαν με την προσωπική τους εργασία να ανοικοδομήσουν στην Καλλιθέα το ναό του Αγίου Νικολάου που υπήρχε στην ιστορική εκείνη πόλη του Πόντου. Επικεφαλής της προσπάθειας είχε τεθεί ο πολιτευτής Παύλος Σεράος και τεχνικός σύμβουλος ήταν ο αρχιτέκτονας Αθανάσιος Κωνσταντινίδης. Νεωκόρος του ναού διορίστηκε ο Χατζημιχάλης, ο οποίος είχε την ίδια θέση και στον Άγιο Νικόλαο της Κερασούντος.
Η Αρχιεπισκοπή Αθηνών ανεγνώρισε το ξύλινο παράπηγμα ως Ενορία προς τιμήν του Αγ. Νικολάου.
Η τελετή θεμελίωσης του ναού έγινε στις 6 Δεκεμβρίου 1931, επί Προεδρίας Αλεξάνδρου Ζαΐμη και πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, από τον Μητροπολίτη Φιλίππων Χρυσόστομο, ο οποίος εκπροσώπησε τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Α. Στην ίδια περίοδο, με ενέργειες του υπουργού Λεωνίδα Ιασονίδη, παραχωρήθηκε και το οικόπεδο για την ανέγερση του ναού, το οποίο ανήκε στην Ολυμπιακή Επιτροπή, όπως και ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο όπου είχε κτιστεί το Σκοπευτήριο.
Από το 1939 μέχρι το 1952 υπάρχουν πολλές αποφάσεις Δικαστηρίων και Αστυνομικών Εγγράφων περί εξώσεως του Ξύλινου Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου εκ του οικοπέδου της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίες όμως δεν πραγματοποιήθηκαν. Η οριστική διευθέτηση του ζητήματος έγινε το 1952 οπότε άρχισε η ανέγερση του σημερινού Ναού με σχέδια του αρχιτέκτονα Ναοδόμου Γεωργίου Νομικού.
Το 1958 οι ενορίτες χάρηκαν την είσοδο στον καινούργιο ναό και η ξύλινη παράγκα που βρισκόταν στο σημερινό προαύλιο του Ναού και χρησιμοποιήθηκε σαν Ναός για 28 χρόνια ξηλώθηκε!
Οι εργασίες για την αποπεράτωση του Ναού συνεχίσθηκαν με γρήγορους ρυθμούς και στις 16 Νοεμβρίου 1976 τελέσθηκαν τα εγκαίνια του Ναού ευλογία και εντολή του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Σεραφείμ υπό του τιτουλαρίου Μητροπολίτου Ρωγών κ. Καλλινίκου (πρώην Μητροπολίτου Πειραιώς).
Σήμερα από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο καταβάλλονται προσπάθειες για την ολοκλήρωση της αγιογράφησης και την πλήρη αποπεράτωση του Ναού.
Εφημέριοι του ναού διετέλεσαν ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος, οι καταγόμενοι από τον Πόντο ιερείς Νικόλαος Αραβίδης, Κωνσταντίνος Ιωσηφίδης, Θεόδωρος Χρυσοχόου, Ματθαίος Μοσχίδης, ο Πρωτοσύγκελος Παντελεήμων, ο π. Στυλιανός Μεταξάς,ο π. Ευάγγελος Μπεκιάρης και ο Πρωτοπρεσβύτερος Σπυρίδων Βέργος.
Πρόεδρος του σημερινού Εκκλησιαστικού Συμβουλίου είναι ο Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Κλάδης και εφημέριοι ο Αρχιμανδρίτης Παύλος Μπαραμπούτης, ο Πρωτοπρεσβ. Ηλία Μαρκαντώνης και Πρωτοπρεσβ. Γεώργιος Παπαθεοδώρου.
Πλατεία Δαβάκη στην Καλλιθέα – Ποιος ήταν ο Δαβάκης
Πληροφορίες από το el.wikipedia.org:
Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης (1897 – 21 Ιανουαρίου 1943) ήταν Έλληνας στρατιωτικός, συνταγματάρχης πεζικού και ήρωας του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940. Γεννήθηκε στα Κεχριάνικα Λακωνίας το 1897 και πέθανε στην Αδριατική θάλασσα τον Ιανουάριο του 1943.
Σπουδές και δράση μέχρι το 1940
Γιος δασκάλου, γεννήθηκε το 1897 στα Κεχριάνικα Λακωνίας και σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων (από την οποία αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός πεζικού, την 1η Οκτωβρίου του 1916) αλλά και στην Ανωτάτη Σχολή Πολέμου της Αθήνας, και στο Παρίσι (γαλλική Σχολή Αρμάτων). Έλαβε μέρος στο Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όπου διακρίθηκε για την τόλμη και την ανδρεία του στο μακεδονικό μέτωπο (μάχες Σκρα και Δοϊράνης), όμως παράλληλα η υγεία του υπέστη σοβαρή επιδείνωση εξαιτίας της επίδρασης των ασφυξιογόνων αερίων. Το 1918 προβιβάστηκε σε λοχαγό επ’ ανδραγαθία. Έλαβε μέρος και στη Μικρασιατική Εκστρατεία όπου το 1921 διακρίθηκε στη μάχη των υψωμάτων του Αλπανός, και τιμήθηκε με το Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας. Στο διάστημα μεταξύ 1922 και 1937 υπηρέτησε ως επιτελάρχης της 2ης Μεραρχίας και του 1ου Σώματος Στρατού, φοίτησε και δίδαξε σε στρατιωτικές σχολές και συνέγραψε διατριβές για τη στρατιωτική ιστορία και την τακτική των τεθωρακισμένων. Το 1931 πήρε το βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Στις 30 Δεκεμβρίου του 1937 και μετά από μεγάλες αναρρωτικές άδειες, αποστρατεύθηκε για λόγους υγείας και τέθηκε σε πολεμική διαθεσιμότητα. Ο Συν/χης Δαβάκης ήταν παντρεμένος με την Καλλιόπη Σταρόγιαννη που καταγόταν από τη Μαγούλα Σπάρτης.
Η δράση του στην Πίνδο
Όταν, τον Αύγουστο του 1940, συντελέστηκε η μερική επιστράτευση, ο Δαβάκης ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και τοποθετήθηκε διοικητής του 51ου Συντάγματος Πεζικού και στη συνέχεια του Αποσπάσματος Πίνδου (αποτελούμενου από το 51ο ΣΠ υπό άλλον διοικητή και διάφορες μικρομονάδες) το οποίο είχε ως έδρα το Επταχώριο Πίνδου. Η διοίκηση των ελληνικών δυνάμεων ανατέθηκε στον Βασίλειο Βραχνό. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940, οπότε εκδηλώθηκε η ιταλική εισβολή, ο Δαβάκης αντιμετώπισε την 3η Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών ΤΖΟΥΛΙΑ με ένα απόσπασμα 2.000 ανδρών, υπό τις εντολές και τις οδηγίες του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας. Η τακτική του σε ολόκληρη την έκταση της ζώνης ευθύνης του (35 χιλιόμετρα) ήταν αμυντική, και μάλιστα έκανε υποχωρητικό ελιγμό, αναμένοντας ενισχύσεις. Την 1η Νοεμβρίου 1940, οπότε έφτασαν οι ενισχύσεις που περίμενε ο Δαβάκης, οι ελληνικές δυνάμεις έκαναν αντεπίθεση και κύκλωσαν τις ιταλικές, που αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Κατά την αντεπίθεση αυτή, και συγκεκριμένα την 6η ημέρα από την έναρξη των επιχειρήσεων, στον Προφήτη Ηλία Κάντσικου (μετέπειτα Δροσοπηγής), ο Δαβάκης τραυματίστηκε στο στήθος. “Στον αξιωματικό που τον πλησίασε για να τον περιποιηθεί πρόσταξε, μαζεύοντας όσες δυνάμεις τού ‘μεναν ακόμα: “Άσε με εμένα, πες με πεθαμένο! Και κοίτα να μη σου πάρουν τις θέσεις! Τράβα!” Στη συνέχεια τον μετέφεραν αναίσθητο με το φορείο στο Επταχώρι. Ο τραυματισμός του τού προκάλεσε προβλήματα σε συσχετισμό με την παλαιά στηθική του νόσο. Έτσι χρειάστηκε να αποχωρήσει από το μέτωπο, όπου τον αντικατέστησε ο τότε ταγματάρχης Ιωάννης Καραβίας.
Η νίκη του αποσπάσματος του Δαβάκη είχε αποφασιστική σημασία στην έκβαση του πολέμου. Μάλιστα θεωρήθηκε η πρώτη ήττα του άξονα. Η επιτυχία του Δαβάκη συνίσταται “στην άμεση διάγνωση ενός τακτικού λάθους που έκανε ο Ιταλός μέραρχος να προχωρήσει γοργά προς τη Σαμαρίνα χωρίς να καλύψει το πλευρό της φάλαγγάς του”. Ο Δαβάκης το είδε αμέσως και από τη δεύτερη μέρα του σκληρού αγώνα ήταν σίγουρος ότι χάρη σ’ αυτό το λάθος “θα μάντρωνε τους Ιταλούς”.
Σύλληψη και θάνατος
Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης νοσηλείας του Δαβάκη, οι πολεμικές επιχειρήσεις έληξαν και η χώρα βρέθηκε υπό κατοχή. Τον Δεκέμβριο του 1942, και ενώ ακόμα νοσηλευόταν στην Αθήνα, ο Δαβάκης συνελήφθη ως όμηρος από τις ιταλικές αρχές κατοχής, μαζί με πολλούς διακεκριμένους αξιωματικούς, γιατί θεωρήθηκαν ύποπτοι αντιστασιακής δράσης. Οι συλληφθέντες επιβιβάστηκαν στην Πάτρα στο ατμόπλοιο Τσιττά ντι Τζένοβα (Πόλη της Γένοβα) για να μεταφερθούν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία. Το πλοίο αυτό τορπιλίστηκε από συμμαχικό υποβρύχιο και βυθίστηκε στα ανοιχτά των νότιων αλβανικών ακτών, με αποτέλεσμα οι επιβαίνοντες να πνιγούν στα νερά της Αδριατικής. (Ιανουάριος 1943). Το πτώμα του Δαβάκη περισυνελέγη, αναγνωρίστηκε και ετάφη στον Αυλώνα. Μεταπολεμικά τα οστά του διακομίστηκαν και ενταφιάστηκαν στην Αθήνα.
Ιδέες και ευρύτερο έργο
Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης υπήρξε από τους πρωτοπόρους της ιδέας της μηχανοκίνησης του πεζικού και της χρησιμοποίησης αρμάτων ως κύριου όπλου για τη διάσπαση και καταδίωξη του εχθρού, καθώς πρόκρινε την ευελιξία των μηχανοκίνητων μονάδων έναντι της γραμμής οχυρών. Για τον Δαβάκη ήταν απαραίτητη όχι μόνο η μηχανοκίνηση του στρατού, αλλά και η συνεργασία των στοιχείων του, δηλαδή των διαφόρων όπλων και της Αεροπορίας. Το συγγραφικό έργο του Δαβάκη εδώ.
Χαρακτηρισμοί
Ο Σ. Μελάς έχει χαρακτηρίσει τον Κωνσταντίνο Δαβάκη ως «μοναδική σύνθεση προσόντων που σπάνια πάνε μαζί: Σπουδαίος ‘τρουπιέ’, όπως λένε οι Γάλλοι, πολέμαρχος, καπετάνιος με καρδιά βουνό, αισιοδοξία τρελή, θάρρος απροσπέλαστο, διοικητής ασύγκριτος, χέρι δυνατό, θέληση αλύγιστη, αλλά και ιδιοφυία στρατηγική, κάτοχος του εδάφους όσο λίγοι διοικητές στρατευμάτων. Ακούραστος μελετητής και γνώστης βαθύτατος της τέχνης του πολέμου, πρωτεύων στις ξένες πολεμικές Ακαδημίες, δάσκαλος αξιωματικών σπάνιος, συγγραφεύς στρατιωτικός πρωτότυπος και πρωτοπόρος – ολόκληρη βιβλιοθήκη τα έργα του – μοναδικός ιχνηλάτης των ‘τακτικών καταστάσεων’, ξάστερος στην κρίση, ευφάνταστος και γοργότατος στη σύλληψη του σχεδίου κι εκτελεστής άμεσος, μεγάλος μαέστρος του ελιγμού, επίμονος και παράφορος στον αγώνα». (Η δόξα του ’40, σελ. 21). Ο Τζων Φρήμαν πίστευε πως ήταν ο θεωρητικός προφήτης της μηχανοκίνησης του στρατού, ένας “τροβαδούρος” των Τανκς.
Πλατεία Δαβάκη Καλλιθέα .την δεκαετία του 1950 .Διέθετε και πλανόδιο φωτογράφο. Ο δρόμος που φαίνεται είναι η λεωφόρος Δαβάκη και εκτείνεται μέχρι την Λ .Συγγρού.
Απόδοση τιμών
Μετά τον θάνατό του η Ακαδημία Αθηνών τού απένειμε το αργυρό μετάλλιο της αυτοθυσίας, ενώ στους δήμους Καλλιθέας, Αιγάλεω και Νικαίας υπάρχουν πλατείες με το όνομά του και μια προτομή του. Οδοί, προτομές και ανδριάντες του ήρωα υπάρχουν και στην Ήπειρο, αλλά και στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Λακωνία αφού υπάρχει προτομή του στα Κεχριάνικα και το ΚΕΕΜ Σπάρτης ονομάζεται προς τιμήν του Συνταγματάρχου Κωνσταντίνου Δαβάκη.
ΦΥΛΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ
Καλλιθέα, Αθήνα 1941-1944 Γερμανική κατοχή Το Ολυμπιακό Σκοπευτήριο έχει πια μετατραπεί σε Φυλακές Καλλιθέας.
ΤΟ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ [1896-1966] Αρχιτέκτων: Αναστάσης Μεταξάς [1862-1937]
Το κτίριο των φυλακών της Καλλιθέας, δηλαδή το κτίριο του Ολυμπιακού Σκοπευτηρίου του 1896, κατεδαφίστηκε το 1966.
 |
| Το Σκοπευτήριο εσωτερικά |
 |
| Ο Αναστάσης Μεταξάς, αρχιτέκτονας και δεινός σκοπευτής, ασκείται στο Ολυμπιακό Σκοπευτήριο Καλλιθέας. Καλλιθέα, 1900 |
 |
| Η πλατεία Δαβάκη στην περιοχή Καλλιθέα, περίπου 1920. Αριστερά αχνοφαίνεται το Ολυμπιακό Σκοπευτήριο |
 |
| 29/3/1956 εφημ. "Εθνικός Κήρυξ" |
 |
| Οι Φυλακές στην Καλλιθέα |
 |
| Θησέως & Φιλαρέτου Η λήψη από την πίσω πλευρά. Δεξιά φαίνεται το ιερό του Αγ. Νικολάου. |
 |
| 1941-44 Η φυλακή της Καλλιθέας στην Κατοχή. |
 |
| Λίγο πριν από το πραξικόπημα, η δημοτική αρχή κατάφερε να ικανοποιήσει ένα πάγιο αίτημα των κατοίκων και να πετύχει την απομάκρυνση των Β΄ Δικαστικών Φυλακών από την Καλλιθέα |
 |
| ΛΕΩΦ ΘΗΣΕΩΣ- ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΠΛ ΑΤΤΙΚΗΣ |
Ο Σταθμός των Τράμ στην πλάι στην πλατεία της Καλλιθέας
 |
| Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ-Φωτογραφία: Γεώργιος Μπακούρος Λεωφόρος Θησέως .Οι γκρεμισμένες φυλακές |
 |
| Καλλιθέα δεκ. 1950- αρχές δεκ. 1960. Οικία Κωνσταντίνου Βαγιονή Κρέμου 125-127 (ex 145-147) Κατεδάφιση 1967. "Το σπίτι μας στην οδό Γεωργίου Κρέμμου 125 στην Καλλιθέα, 1950 με αρχές '60... Τα καλοκαίρια περνούσε το βυτιοφόρο του Δήμου και ψέκαζε νερό τον χωματόδρομο για να μην σηκώνεται σκόνη, ο γαλατάς με το γαιδουράκι και τις καρδάρες και το μπρίκι, και ο μανάβης με το κάρο... Στα μέσα του '60 άρχισαν να φυτρώνουν η μία πολυκατοικία μετά την άλλη, δεξιά, μετά αριστερά και μετά στο πίσω μέρος έως ότου η "πρόοδος" έκρυψε εντελώς τον ήλιο από την αυλή μας. Ιστορικό κτήριο. Κτίσθηκε με πρωτοβουλία της κας Λασκαρίδου (δεν γνωρίζω εάν ήταν η Ειρήνη η η Σοφία) και λειτούργησε ώς Διδασκαλείο. Η αρχική του αρίθμηση ήταν Κρέμου 145-147 και μετέπειτα έγινε 125-127. Αγοράσθηκε από την οικογένεια του παππού μου και ανακατασκευάσθηκε το 1937-38 στην μορφή της φωτογραφίας. Κατά την περίοδο της κατοχής, το ισόγειο είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς, αναγκάζοντας την οικογένεια να περιορισθεί στον επάνω όροφο. Κατεδαφίσθηκε το 1967 αφού ανεγέρθηκαν τόσο από την δεξιά και αριστερή του πλευρά όσο και από την πίσω πλευρά οι σημερινές 6όροφες πολυκατοικίες αλλάζοντας ριζικά την εικόνα, αλλά και την ζωή της Καλλιθέας. Από το :"Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ. |
 |
| Αθήνα δεκ. 1950. Η οδός Πραξιτέλους στις Τζιτζιφιές στην Καλλιθέα. Η πρώτη κάθετος είναι η οδός Αγησιλάου Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ |
 |
| Αθήνα, Ιούνιος 1969.Η οδός Θησέως στην Καλλιθέα.- Φωτογραφία: Γεώργιος Μπακούρος- Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ |
 |
| 1965 1969 Οδός Θησέως στην Καλλιθέα.Φωτογραφία: Γεώργιος Μπακούρος- Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ |
 |
| Θησέως 72 & Χαροκόπου 93 Καλλιθέα. Αθήνα, Ιούνιος 1969στην Καλλιθέα. Φωτογραφία: Γεώργιος Μπακούρος- Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ |
 |
| Αθήνα, Δεκέμβριος 1969 Σχολή Χορού Γωγώς Δούκα Λεωφόρος Θησέως 104, Καλλιθέα Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ |
 |
| Σχολή Χορού Γωγώς Δούκα Λεωφόρος Θησέως 104, Καλλιθέα Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Γεώργιος Μπακούρος φωτογραφία. |
 |
| ΤΡΙΟΡΟΦΟ TΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ. ΚΤΙΣΜΕΝΟ ΤΟ 1935. ΕΠΙ ΤΩΝ ΟΔΩΝ ΑΓ. ΠΑΝΤΩΝ & ΛΕΩΦ. ΘΗΣΕΩΣ |
 |
| Το ίδιο από κοντά |
 |
| Λ Θησέως.Φωτογραφία: Γεώργιος Μπακούρος- Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ |
 |
| Λ Θησέως.Φωτογραφία: Γεώργιος Μπακούρος- Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ |
 |
| Πλατεία Καλλιθέας . Αθήνα. Αρχείο: «Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ» 1930 |
 |
| Η πλατεία Δαβάκη πριν την καταστροφή της. Δεξιά το αμαξοστάσιο. Στο βάθος ο λόφος του Φιλοπάππου. Καλλιθέα. Αθήνα 1960. |
 |
| Σταθμός ΕΗΣ Καλλιθέα. Αθήνα Αρχείο: Situationist Kati |
 |
| Καλλιθέα, δεκαετία 1950 Διώροφη οικία της Εταιρείας Οικοδομικών Επιχειρήσεων στην οδό Ρήγα Φεραίου (Χαροκόπου)www.esperos.com/ |
 |
| Ρήγα Φεραίου. Καλλιθέα, Αθήνα 1965-1970 Photo: Γεώργιος Μπακούρος |
 |
| Θέατρο Σκιών ΜΑΤΙΝΑ Η μάντρα του καραγκιοζοπαίχτη Π. Μιχόπουλου |
 |
| Η πλατεία Δαβάκη σε φωτογραφία στα τέλη της δεκαετίας του 1960. www.esperos.com |
 |
| Η Λεωφ. Θησέως (Ελ. Βενιζέλου) στη διασταύρωση με Δαβάκη & Σιβιτανίδου Πλατεία Δαβάκη. Καλλιθέα. Αθήνα, Δεκέμβριος 1969 Photo: Γεώργιος Μπακούρος |
 |
| Θησέως 163, Στο σημερινό 163 υπήρχε αυτό το μικρό, μονώροφο κτίσμα με τα κεραμίδια και το αέτωμα. Πλατεία Δαβάκη. Καλλιθέα, Αθήνα 1970 Photo: Γεώργιος Μπακούρος |
 |
| Ιλισσός Καλλιθέα. Αθήνα 1965-1969. Photo: Γεώργιος Μπακούρος |
 |
| Θησέως. Καλλιθέα. Αθήνα 1965-1969 Επί της πλατείας Δαβάκη προς Βορά. |
 |
| Θησέως. Καλλιθέα. Αθήνα 1965-1969 Επί της πλατείας Δαβάκη προς Νοτο. |
Μετά την Κατοχή, η Λέσχη Καλλιθέας με τροποποίηση του καταστατικού της μετονομάστηκε σε "Παλλάδιον" Καλλιθέας με πρόεδρο τον Πρόδρομο Γιαννά. Η πολύμορφη πολιτιστκή δράση του το κατέστησε πρωτοπόρο στα δρώμενα των Γραμμάτων και των Τεχνών σε τοπικό επίπεδο γιά πάνω από μιά δεκαπενταετία. Το συγκεκριμένο κτήριο βρίσκεται στον αριθμό 94 της οδού Σαπφούς.
 |
| Φαρμακείο Μ. Α. Χάνδακα. Χαροκόπου & Εσπερίδων Καλλιθέα, Αθήνα 1965~1969. Photo: Γεώργιος Μπακούρος |
 |
| Το παλιό αμαξοστάσιο. Η λήψη Δαβάκη & Γρυπάρη. Καλλιθέα, Αθήνα 1969. |
 |
| 1969 Πλ.Κύπρου Καλλιθέα |
 |
| Καλλιθέα. Αθήνα, Ιούνιος 1969 Υδροφόρα του Δήμου καταλαγιάζει την σκόνη στον χωματόδρομο |
 |
| Την δεκαετία του 1960 υπήρχαν ακόμα οι αραμπάδες στην Αθήνα. Πιθανόν να βλέπουμε πλανόδιο περιβολάρη , είναι στη διασταύρωση Γρυπάρη και Αγίων Πάντων. |
 |
| Αγιων Πάντων και Γρυπάρη Καλλιθέα |
 |
| Καλλιθέα - οδός νυν Γρυπάρη στην άνοδο προς την οδό Αγίων Πάντων... |
 |
| Από Θησέως προς την Σιβιτανίδου μετά το κτήριο στο βάθος , η πλατεία Κύπρου |
 |
| Πιθανόν κινηματογράφος ΠΑΛΛΑΔΙΟ, στην οδο Κρέμου. Το σπίτι που φαίνεται. ίσως είναι των Κρέμων. |
www.esperos.com
 |
| Kαλλιθέα, χειμώνας 1963. Η οικία Κρέμου στη γωνία Κρέμου και Σιβιτανίδου |
 |
| Οίκος Τυφλών Θησέως Καλλιθέα |
 |
| Η Σχολή Νηπιαγωγών κατά τη δεκαετία του 1950 Καλλιθέα |
 |
| Η τελετή θεμελίωσης της Χαροκοπείου Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σχολής Θηλέων, 10/6/1905 |
 |
| Η Χαροκόπειος Ανωτάτη Σχολή Οικιακής Οικονομίας κατά τη δεκαετία του 1950 |
 |
| Καλλιθέα, 1935: Το κτίριο της Σιβιτανιδείου Ανωτέρας Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων δίπλα στον σταθμό Καλλιθέας του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Αθηνών-Πειραιώς |
 |
| Το κτηριακό συγκρότημα της Σιβιτανιδείου Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων τη δεκαετία του 1970. Μπροστά διακρίνεται ο σταθμός του Η.Σ.Α.Π. |
 |
| Το αρχικό κτίριο της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών |
 |
| Ποδηλατικοί αγώνες στην προπολεμική Καλλιθέα |
 |
| Μεταφορά γάλακτος στον Σύλλογο Ποντίων «Αργοναύται – Κομνηνοί», ο οποίος οργάνωνε καθημερινά συσσίτια για τους άπορους μαθητές της Καλλιθέας κατά την προπολεμική δεκαετία |
 |
"Το περίφημο ζαχαροπλαστείο του Κελέφα άνοιξε το 1922 και ήταν το πρώτο της περιοχής" Το κατεδαφισμένο πια ζαχαροπλαστείο του Κελέφα, πάνω στην κυκλική τότε πλατεία Δαβάκη, αποτελούσε τον χώρο αναφοράς της τοπικής διανόησης, τα μέλη της οποίας είχαν πανελλαδική εμβέλεια. |
 |
| Πεζογέφυρα στον Ιλισό, δεκαετία του 1950 www.esperos.com |
 |
| Καλλιθέα, δεκαετία 1950: Κίτρινο τραμ στο κεντρικό αμαξοστάσιο (πλατεία Δαβάκη) |
 |
| Πράσινο λεωφορείο Αθήνας-Καλλιθέας-Πειραιά Τα "εξπρές" πράσινα λεωφορεία των ΕΗΣ (μετέπειτα ΗΣΑΠ) κυκλοφόρησαν την περίοδο 1955-2001 στη διαδρομή Σύνταγμα-Καλλιθέα-Πειραιάς. Στη φωτογραφία ο πρώτος τύπος που κυκλοφόρησε, το γαλλικό Chausson Savıem. |
 |
| Τυπική Καλλιθεάτικη κατοικία της δεκαετίας του 1960 |
 |
| Στην οδό Ιφιγένειας είχε την έδρα του το εκδρομικό σωματείο Ζέφυρος στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Κάθε Τετάρτη διοργάνωνε ημερήσιες εκδρομές |
 |
| Αρχές δεκαετίας 1970. Το μηχανοστάσιο των τραμ στην Πλατεία Δαβάκη κατεδαφίστηκε. Στη θέση του θα κατασκευαστεί το κεντρικό πάρκο της Καλλιθέας. |
 |
| Η πρότυπη κλινική του ιατρού Νικολάου Σκανδαλάκη στη συμβολή των οδών Φορνέζη και Θησέως. |
 |
| Η οικία Κανάρη στη συμβολή των οδών Εσπερίδων και Ιφιγένειας, όπου στεγαζόταν η Κοινωνική Λέσχη Καλλιθέας. |
 |
| ο Νικολοπούλειον Ίδρυμα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 Το (1925) οι αδελφοί Νικολόπουλοι προσέφεραν χρήματα για την ανέγερση οικοτροφείου για τυφλά παιδιά. Έτσι οικοδομήθηκε το Νικολοπούλειο Ορφανοτροφείο στη συμβολή των οδών Αραπάκη και Ιατρίδου. |
 |
| Ο πρώτος φούρνος της Καλλιθέας. Ιδρύθηκε το 1908 από τον Γρηγόρη Ράπτη, που στέκεται δίπλα στο κάρο |
 |
| Καλλιθέα 1930: Αεροφωτογραφία της νότιας περιοχής και του Μοσχάτου. Κάτω αριστερά ο Ιππόδρομος. Στη μέση ο Ιλισσός. Κάτω από τον Ιλισσό η Θησέως. Μποστάνια με κηπευτικά στην περιοχή της Αγίας Ελεούσας |
 |
| Προς Τζιτζιφιές 1961 μεγάλες βροχές |
 |
| Καλλιθέα, οικία Φορνέζη, 1910 |
 |
| "Ο ξενώνας του Οίκου Τυφλών, γνωστός και ως Κόκκινο Σχολείο. Οικοδομήθηκε το 1922 στη συμβολή των οδών Περικλέους και Μεταμορφώσεως. Στα δεξιά διακρίνεται το έμβλημα της οικογένειας Λασκαρίδου «Μετὰ σκότος ἐλπίζω φῶς»." |
 |
| Καλλιθέα 1943: Γερμανοί στην αγορά της Καλλιθέας Δαβάκη γωνιά με Πλάτωνος; |
 |
| Το δημοτικό συμβούλιο υποδέχεται στην οδό Σιβιτανίδου μέλη της κυβέρνησης, τέλη δεκαετίας του 1950 Πίσω η Πλατεία Κύπρου |
 |
| Γερμανοί στο τραμ της Καλλιθέας |
 |
| "Βιβλιοθήκη Γ. Φιλαρέτου" |
 |
| Καλλιθέα, 1900. Οι οικίες Γεωργίου Φιλάρετου (δεξιά) και Λασκάρεως Λασκαρίδη (αριστερά). Οι δύο πρώτες οικίες που οικοδομήθηκαν στην Καλλιθέα.Ο Γεώργιος Φιλάρετος (1848-1929), από τους πρώτους οικιστές της Καλλιθέας, ο "πατέρας της δημοκρατίας" όπως τον αποκαλούσαν, μετέτρεψε αργότερα την οικία του σε βιβλιοθήκη με το όνομα "Ηλύσιον" |
 |
| Δεκαετία 1910 Τζιτζιφιές (Φαλήρων). Οδός Καλλιθέας. Δεξιά ο ναός «Άγιοι Απόστολοι». Μπροστά η γραμμή του τραμ Αθήνας-Καλλιθέας-Φαλήρων |
 |
Τα ιππήλατα τραμ (ιπποσιδηρόδρομοι) του 1882, που συνέδεσαν αρχικά το κέντρο της Αθήνας με τα τότε προάστια (Πατήσια, Αμπελόκηποι, Κολοκυνθού), μετατράπηκαν το 1887 σε ατμήλατα. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε η λειτουργία της νέας γραμμής ατμήλατου τραμ των Φαλήρων και ταυτόχρονα η λειτουργία του Αμαξοστάσιου Καλλιθέας |
 |
| Το βασιλικό περίπτερο στον Ιππόδρομο |
 |
| Τζιτζιφιές, δεκαετία 1930: Η κερκίδα Α’ θέσης του Ιπποδρόμου του Φαλήρου |
 |
| Φαληρικός όρμος, δεκαετία 1920: Το ξενοδοχείο «Ακταίον» και οι εγκαταστάσεις των λουτρών |
Καλλιθέα, δεκαετία 1930: Λογοτεχνική συντροφιά. Άρις Δικταίος, Έλλη Αλεξίου, Roger Milliex, Στέλιος Ανεμοδουράς.
Η πνευματική Καλλιθέα του μεσοπολέμου
Ταυτόχρονα η πόλη γινόταν θέατρο εργατικών κινητοποιήσεων, με επίκεντρο αυτές των τροχιοδρομικών, οι οποίοι είχαν την έδρα τους στο αμαξοστάσιο της Κεντρικής Πλατείας (Δαβάκη). Οι τροχιοδρομικοί της ιδιωτικής Ηλεκτρικής Εταιρείας Μεταφορών (ΗΕΜ) αποτελούσαν ένα από τα δυναμικότερα τμήματα της εργατικής τάξης της εποχής και μαζί με τον εργατόκοσμο των προσφυγικών συνοικισμών της πόλης αποτελούσαν κοινωνικά εκρηκτικό μίγμα.
Η Καλλιθέα ήταν πια μια από τις λίγες μεγάλες γειτονιές της Αθήνας. Βρισκόταν στην καρδιά της κατοικημένης περιοχής ανάμεσα στην πρωτεύουσα και το λιμάνι της. Περιλάμβανε στα όριά της πολλά από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της εποχής. Διέθετε υποδειγματική συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση προς όλες τις κατευθύνσεις με τρένα, τραμ και λεωφορεία.
Η Καλλιθέα ήταν πια μια από τις λίγες μεγάλες γειτονιές της Αθήνας. Βρισκόταν στην καρδιά της κατοικημένης περιοχής ανάμεσα στην πρωτεύουσα και το λιμάνι της. Περιλάμβανε στα όριά της πολλά από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της εποχής. Διέθετε υποδειγματική συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση προς όλες τις κατευθύνσεις με τρένα, τραμ και λεωφορεία.
Παρέμενε ανθρώπινη με τις μονώροφες και διώροφες κατοικίες, τους κήπους και τις δενδροστοιχίες της. Επιλέχθηκε λοιπόν ως τόπος μόνιμης εγκατάστασης αρκετών από τους διανοουμένους της εποχής.
Ο Σιφνιός λογοτέχνης Γιάννης Γρυπάρης, που έγραψε ποιήματα και μετέφρασε όλα τα έργα του Αισχύλου, όλα τα έργα του Σοφοκλή και τις «Βάκχες» του Ευριπίδη, έζησε στην Καλλιθέα στην ομώνυμη σήμερα οδό και πέθανε εκεί από την πείνα στη διάρκεια της Κατοχής (1942), έρημος και μόνος. Στην Καλλιθέα έζησε από τον μεσοπόλεμο μέχρι το θάνατό του και ο Πηλιορείτης ιστορικός Γιάνης Κορδάτος, ένα από τα λαμπρότερα πνεύματα της αριστερής διανόησης.
Στην Καλλιθέα ζούσαν επίσης ο κριτικός Γιάννης Χατζίνης, η λογοτέχνης Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, που δίδασκε στη Χαροκόπειο, ο ποιητής Σωτήρης Σκίπης, οι λογοτέχνες Έλλη Αλεξίου, Γιώργος Βαλέτας, Γιώργης Λαμπρινός και άλλοι. Εδώ σύχναζαν ο Μάρκος Αυγέρης, ο Ροζέ Μιλλιέξ, η Τατιάνα Γρίτση-Μιλλιέξ, ο Άρις Δικταίος, ο Στέλιος Ανεμοδουράς και άλλοι.https://esperos.com
Οι πηγές των κειμένων αναφέρονται στο τέλος του κάθε κειμένου
Κύριες πηγές φωτογραφιών
- Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ
- https://esperos.com
- http://www.mixanitouxronou.gr
- /www.kalitheapress.gr/
- Η αρχική Φωτογραφία του 1928 είναι του Julius Gross και δείχνει την Καλλιθέα και την οδό Θησέως. Την εντόπισε ο συλλέκτης Θεόδωρος Μεταλληνός. Οι πληροφορίες προέρχονται από άρθρο του Κωστή Λιόντη στο ένθετο της Καθημερινής , 7 Ημέρες. (13/04/2003)…
